Si mund tė vetėkurohet sėmundja e kolitit

Si mund tė vetėkurohet sėmundja e kolitit

Masat qė merren pėr parandalimin e sėmundjes dhe regjimi ushqimor qė ndiqet.
dr. Zymer Valbona, infektolog
Koliti ėshtė sėmundje nga e cila vuajnė njė e treta e shqiptarėve, megjithėse shumė pak dinė ta vetėkurojnė kėtė sėmundje. Shumė prej tė sėmurėve qė vuajnė nga koliti, i nėnshtrohen njė terapie pėr njė kohė tė gjatė me ilaēe dhe dietė tė rreptė, por pa pasur ndonjė pėrmirėsim tė dukshėm
Kjo sėmundje tepėr serioze dhe mjaft shqetėsuese, dhe qė prek shumė njerėz quhet ndryshe sėmundje e zorrės sė trashė. Kjo sėmundje ka tė bėjė me inflamacionin e mukozės nė zorrėn e trashė.
Simptomat
Koliti karakterizohet nga dhimbje tė lehta qė mė pas bėhen tė forta duke pėrfshirė gjithė zorrėn e trashė. Mund tė shoqėrohet me heqje barku ose me vėshtirėsi nė tė dalėt jashtė. I sėmuri mund tė ketė dhembje koke ose turbullira nė kokė, mund tė ketė edhe pak temperaturė. Nė rastet kur sėmundja ka avancuar ,pra kur ai e dėmton shumė mukozėn e zorrės sė trashė, nė jashtėshqitje mund tė ketė mė tepėr mukus dhe shpeshherė edhe gjak.
Shkaqet
Kjo sėmundje pezmatuese akute ose kronike nė zorrėn e trashė, mund tė provokohet nga helmime ekzogjene (substanca ushqimore tė prishura, qė dėmtojnė zorrėt, helmime ekzogjene (uremi, diabet, atrit urik), infeksione bakteriale, virus dhe parazitė ose alternimin e tė dyjave pėr humbjen e ekuilibrit, mund tė jetė edhe e njė natyre alergjike (reaksion i ushqimeve, helmues bakterialė ose e njė natyre tė inflamacionit kronik (koliti ulēeroz).
Shkaqe tė tjera tė shfaqjes sė kėsaj sėmundjeje janė dispepsia brujtėse (kur karbohidratet, dhe sidomos amidoni, nuk treten mirė dhe arrijnė nė pjesėn e poshtme tė zorrės sė hollė dhe asaj tė verbėr pa u tretur, ku u nėnshtrohen rregullave brujtėse jashtė rregullave tė tretjes), dhe ajo skeptike (ushqimet kalojnė tė patretura nė zorrėn e hollė dhe atė tė trashė), sėmundjet e barkut ose mikrobet patogjene, njė ushqyerje jo e mirė, pėrdorimi i ushqimeve natyrore tė papėrpunuara nga mospėrtypja mirė e ushqimit.
Gjithashtu pėrdorimi i disa ilaēeve tė hemoroideve. Kjo ndodh kur i sėmuri me hemoroide bėn vetė terapinė duke marrė jodurė, arsenikė tė ndryshėm ose ilaēe tė tjera me tė cilat ka vetėm njė pėrmirėsim tė pėrkohshėm.

Masat
I sėmuri duhet t’i nėnshtrohet njė diete rigoroze, jo shumė tė rreptė e tė kufizuar, por e tillė qė t’i japė atij tė gjitha lėndėt ushqyese, vitaminat dhe kripėrat e nevojshme. Pėr tė sėmurėt do tė rekomandohej tė pėrdornin kryesisht ushqime tė lėngshme, supėra me zarzavate duke pėrdorur dhe vajin e ullirit. Ushqimet e thata janė kategorikisht tė ndaluara.
Ushqimi pėr ēdo vakt duhet tė jetė nė sasi tė paktė qė tė tretet lehtė e tė mos shtyhet nė zorrėn e trashė pas tretjes sė ēdo vakti, pasi e dėmton atė.
Ushqimet duhet tė jenė tė ziera ose tė pjekura mirė, dhe sidomos tė pėrtypen sa mė mirė.
Tė kufizohen pijet alkoolike, kafja, buka e freskėt, prodhimet bimore natyrore e tė forta, tė kripurat.
Tė mos pėrdoren ushqime pikante
Nė rastet kur i sėmuri ndien dhimbje, pėrdoret buskopan, nospa spazmaforma. Kur i sėmuri ka probleme me aparatin tretės atėherė duhen pėrdorur tretės tė ushqimeve siē ėshtė mezynforte, me qėllim qė ushqimi tė shkojė i gatshėm nė zorrė.
Trajtimi i kėsaj sėmundjeje varet nga shtrirja dhe rėndėsia e saj.
Koliti distal, qė ėshtė njė nga llojet e kėtij koliti, trajtohet me lyerje me mesalinė dhe kortikosteroidė, ndėrsa koliti disi i rėndė qė pėrfshin kolonin sigmoid trajtohet me mesalinė, sulfalazinė dhe kortikosteroidė oralė. Koliti i rėndė trajtohet me kortikosteroidė intravenozė, ciklosporinė ose me operacion. Nė kolit fulminant jepen antibiotikė.
Pasojat dhe komplikimet
Megakolon toksik, peritonit. Nė kėtė rast mund tė kemi shtim tė rrezikut tė shfaqjes sė kancerit tė kolonit. Pėr parandalimin e kėtij rreziku duhet tė bėhet patjetėr kolektomi.
Njė tjetėr pasojė mund tė jetė shfaqja e gurėve nė veshka. Pėr parandalimin e kėsaj duhet shtuar sasia e kalciumit nė dietė; kalciumi reagon me acidin oksalik nė zorrė dhe parandalon thithjen e tij.
Koliti kronik
Herė pas here acarohet ,duke u kthyer nė kolit akut, me temperaturė, dhembje tė forta nė zorrėn e trashė, diarre dhe me mė shumė mukus nė feces.
Koliti kronik ulēeroz ėshtė mė i rėndė nga llojet e tjerė,sepse dėmton shumė mukozėn nė zorrėn e trashė,duke e zgjeruar atė dhe nė kėtė mėnyrė inflamacioni pėrhapet.
Simptomat janė tė ngjashme me kolitin e zakonshėm,por me ndryshimin se nė jashtėshqitje ka mė tepėr mukus dhe shpeshherė qelb e gjak. I sėmuri ndien dhembje nė zonėn e zorrės sė trashė qė ėshtė e dėmtuar. Kjo sėmundje ka fazat e saj acaruese dhe merr formėn e dizanterisė. I sėmuri mund tė dobėsohet shumė dhe mund tė shfaqen ndėrlikime tė ndryshme.
Koliti ulcerativ
Ėshtė sėmundje idiopatike autoimune e kolonit. Kjo sėmundje prek gjithmonė rektumin,por mund tė shtrihet edhe mė tej. Nė qoftė se preket vetėm rektumi, nė kėtė rast kemi tė bėjmė me proktik ulēerativ, njė sėmundje beninje.
Shenjat dhe simptomat e kėtij lloji koliti janė : diarre me gjak, dhembje barku, kolikė, megakolon toksik, peritonit.
Diagnoza: Kolonoskopi + biopsi.
Nė kolonoskopi shihen zona ulceroze qė gjithmonė pėrfshijnė rektumin, mukoza duket e brishtė dhe gjakoset kollaj.
Nė biopsi shihen absoese nė kriptė dhe polimorfonuklearė tė shumtė; preken vetėm mukoza dhe submukoza, jo e gjithė trashėsia e murit tė zorrės..