Per Vajzen Muslimane

Pozita e Lartė qė Islami i Dha Grave

HARUN JAHJA

Kohėt e fundit pozita e grave nė Islam ėshtė shndėrruar nė ēėshtje debati. Kanė dalė disa keqkuptime nga paragjykimet apo praktikat tradicionale tė cilat shikohen si 'Islame', por nuk janė tė tilla. Nė vijim do paraqesim disa konsiderata pėr gruan nė fenė Islame, prej nga do tė mund tė shohim qartė se Islami i jep gruas vlerė tė lartė nė shoqėri, i jep liri, komoditet dhe prehje.

Gratė nė Kur'an

Statusi i grave dhe marėdhėnia e tyre me burrat, bazuar ne urdhėrat e Zotit, na ėshtė paraqitur pėrmes Kur'anit dhe konsiston nė njė drejtėsi totale. Islami sugjeron barazinė e tė drejtave, pėrgjegjėsive dhe detyrave e tė dy gjinive. Feja Islame bazohet nė simpati, tolerance dhe respekt pėr njerun, dhe nuk i diskriminon gratė.

Shembujt e moralit tė mirė qė na janė komunikuar pėrmes Kur'anit janė universalisht nė pėrputhje me natyrėn tonė humane, si dhe janė tė vlefshme pėr tė gjithė etapat e historisė. Nė kėtė kategori bėjnė pjesė edhe respekti pėr gruan dhe tė drejtat e saj. Nė Kur'an, Allahu xh.sh. insiston se detyrat dhe pėrgjegjėsitė e grave janė tė njėjta me ato tė burrave. Pėr mė tepėr, gjatė kryerjes sė kėtyre detyrave dhe pėrgjegjėsive burrat dhe gratė duhet tė ndihmojnė dhe mbėshtesin njėri-tjetrin.

"Besimtarėt, burra dhe gra, janė mbrojtės pėr njėri-tjetrin; urdhėrojnė pėr tė mirė, dhe ndalojnė tė keqen; ata e falin namazin dhe japin zekatin, i binden Allahut dhe tė dėrguarit tė Tij. Tė tillėt do t’i mėshirojė Allahu; me tė vėrtetė Allahu ėshtė i Fuqishėm, i Urtė. (Kur'an, Sure Teube, 9:71)

Allahu xh.sh. thekson se besimtarėt do tė shpėrblehen nė tė njėjtėn mėnyrė - bazuar nė punėt e tyre (pavarėsisht nga gjinia).

"Zoti i tyre iu pėrgjegj lutjes sė tyre (e tha): Unė nuk ia humb mundin asnjėrit prej jush, mashkull qoftė apo femėr…" (Kur’an, Sure Ali-Imran, 3:195),

“Kush bėn vepėr tė mirė, qoftė mashkull ose femėr, e duke qenė besimtar, Ne do t’i japim atij jetė tė mirė (nė kėtė botė), e (nė botėn tjetėr) do t’u japim shpėrblimin mė tė mirė pėr veprat e tyre.” (Kur’an, Sure Nahl, 16:97)

Nė njė tjetėr ajet burrat dhe gratė Muslimane merren nė konsideratė sė bashku, dhe theksohet se tė dy gjinitė kanė tė njėjtin status dhe pėrgjegjėsi para Zotit.

"Nuk ka dyshim se pėr Muslimanėt (burra) dhe Muslimanet (grate), besimtarėt e besimtaret, adhuruesit e adhurueset, tė sinqertit dhe tė sinqertat, durimtarėt dhe durimtaret, tė pėrvuajturit dhe tė pėrvuajturat, sadakdhėnėsit dhe sadakdhėnėset, agjėruesit dhe agjėrueset, ruajtėsit e nderit dhe ruajtėset e nderit, shumė pėrmendėsit e Allahut e shumė pėrmendėset e Allahut, (pėr ta) Allahu ka pėrgatitur falje (mėkatesh) dhe shpėrblim tė madh." (Kur'an, Sure Ahzab, 33:35)

Nė Kur'an gjenden edhe shumė ajete tė tjera qė shprehin qartė se burrat dhe gratė janė ekzaktėsisht tė barabartė nė lidhje me detyrat dhe pėrgjegjėsitė e tyre, dhe nė kthim edhe shpėrblimet apo dėnimet e tyre. Ka disa dallime nė ēeshtje sociale qė shėrbejnė pėr mbrojtjen dhe prehjen e gruas. Urdhėrat e Kuranit marrin parasysh dallimet natyrale tė lindura mes dy gjinive qė rezultojnė nga krijimi i tyre, dhe nėn kėtė dritė Islami sugjeron njė sistem pėr tė mirėmbajtur drejtėsi tė barabartė pėr burrat dhe gratė.

Nė lidhje me martesėn, detyrat dhe pėrgjegjėsitė e ēiftit ndaj njėri-tjetrit kėrkojnė barazi. Zoti kėrkon qė tė dy bashkėshortėt tė jenė mbrojtės dhe mbikqyrės tė njėri-tjetrit. Kjo shprehet kėshtu nė Kur'an:

"Ato (gratė) janė prehje (mbulesė) pėr ju dhe ju jeni prehje (mbulesė) pėr ato..." (Kur'an, 2:187)

Shumė rregulla e urdhėresa gjenden nė Kur'an nė lidhje me mbrojtjen e tė drejtave tė gruas pėr martesė. Kėshtu martesa bazohet nė dėshirėn e lirė tė dy palėve; burri duhet tė ofrojė mbėshtetje ekonomike pėr gruan e tij (shiko Kur'an, 4:4); si dhe burri duhet tė kujdeset pėr ish-gruan e tij pas divorcit (shiko Kur'an, 65:6).



Emancipimi i gruas me ardhjen e Islamit



Islami solli vendosjen e drejtėsisė nė marėdhėniet burrė-grua dhe i dha fund praktikave tė dėmshme qė rridhnin nga zakonet dhe traditat e shoqėrive para-Islamike. Nė shoqėrinė Arabe para-Islamike, Arabėt paganė (tė pafe) e konsideronin gruan si njė qėnie inferiore dhe po tė kishe vajzė konsiderohej si turp. Baballarėt e vajzave preferonin mė mirė t'i varrosnin bijat e veta ashtu tė gjalla sesa tė lajmėronin pėr lindjen e tyre. Pėrmes Kur'anit Allahu e ndaloi kėtė traditė tė tmerrshme dhe paralajmėroi se nė Ditėn e Gjykimit kėta njerėz do tė japin llogari pėr veprimet e tyre.

Nė fakt, Islami solli me vete njė emancipim tė paparė pėr gruan e cila ishte aq shumė e persekutuar nė kohėrat pagane. Prof. Bernard Leėis, i njohur si ekspert perėndimor pėr historinė e Islamit, komenton pėr kėtė:

"Nė pėrgjithėsi, ardhja e Islamit solli njė pėrmirėsim tė jashtėzakonshėm pėr pozitėn e grave nė Arabinė e hershme duke i dhėnė atyre pasuri dhe tė drejta tė tjera, si dhe duke u dhėnė mbrojtje ndaj trajtimit tė keq qė i bėnin burrat apo pronarėt e tyre. Vrasja e foshnjeve femra, e sanksionuar ne Arabinė Pagane u bė e paligjshme me ardhjen e Islamit. Megjithate pozita e grave mbeti e varfėr, dhe u keqėsua kur mesazhi origjinal i Islamit humbi momentin dhe u modifikua nėn influencėn e sjelljeve dhe zakoneve qė ekzistonin para Islamit" (1995, fq. 210).

Njė tjetėr studiuese perėndimore pėr Islamin, Karen Armstrong, bėn kėtė koment:

"Duhet tė rikujtojmė sesi ka qenė jeta pėr gratė nė periudhėn para Islamit, kur vrasja e foshnjeve vajza ishte normė dhe kur gruaja nuk kishte asnjė tė drejtė fare. Gratė, ashtu si skllevėrit. trajtoheshin me inferioritet, e ato nuk kishin ekzistencė ligjore. Nė njė botė tė tillė primitive, ajo qė arriti tė bėjė Muhamedi pėr gratė ishte e jashtėzakonshme. Vetėm ideja e thjeshtė se gruaja mund tė bėhej dėshmimtare apo se ajo mund tė trashėgonte ēdo gjė ishte habitėse, magjepėse" (1992, 191)

Madje, gjatė shekujve pas profetit Muhamed, gratė nė shoqėritė Islame gėzonin njė pozitė shoqėrore shumė mė tė lartė se gratė nė vendet kristiane. Studiuesja Armstrong thekson se gjate Mesjetės:

"... Muslimanėt ishin tė tmerruar kur shikonin mėnyrėn e trajtimit tė grave nga tė krishterėt nė Perėndim nėpėr shtetet e Kryqėzatės (Krusada), dhe studiuesit kristianė akuzonin Islamin se i jepte shume fuqi grave dhe skllevėrve" (1992, 199).

Ana King, njė Muslimane e konvertuar nė Islam, shjegon emancipimin e grave me ardhjen e Islamit si vijon:

Sė pari, Islami i dha grave tė drejta nė njė kohė kur gratė nuk ishin asgjė tjetėr veē pronė e burrit. Islami i dha grave tė drejtė tė blejnė e tė shesin vetė, tė kenė bizneset e tyre dhe tė shprehin pikėpamjet e tyre politike. Po ashtu Islami e inkurajoi gruan tė studiojė dhe tė marrė dituri Islame, duke thyer kėshtu njė nga ndalesat qė kishin vėnė fetė e tjera tė cilat i ndalonin gratė tė merrnin dituri fetare apo as edhe t'i preknin tekstet fetare. Islami i dha fund praktikės kur gruaja martohej pa pėlqimin e saj. Ndaj, dikush duhet tė jetė tepėr kokėfortė tė refuzojė faktet dhe provat se Islami me tė vėrtetė ishte ēliruesi i parė i gruas.

Tendencat qė shihen pėrsėri sot pėr ta trajtuar gruan me inferioritet e cila nuk ka tė drejtė tė arsimohet dhe duhet tė veēohet totalisht nga shoqėria filluan tė ngrenė kokė mė vonė nė botėn Islame si rezultat i devijimeve nga rruga e drejtė Kur'anore.

Pėrfundim

Nė pėrfundim mund tė themi se mentaliteti qė i pėrbuz gratė, i pėrjashton ato nga shoqeria dhe i konsideron ato si qytetarė tė shkallės sė dytė ėshtė vetėm njė zakon i mrapshtė pagan (jo-fetar), i cili nuk ka vend nė Islam.

Nė tė vėrtetė gratė e devotshme janė paraqitur si shembuj tė mirė pėr gjithė njerėzimin nė Kur'an. Njė nga ato ėshtė Merjemi (Maria), nėna e Isait (Jezusit). Tjetėr shembull ėshtė gruaja e Faraonit tė Egjiptit e cila pavarėsisht nga ligėsia e burrit tė saj ėshtė pėrshkruar nė Kur'an si njė Muslimane ideale (shiko Kur'anin, 66:11-12). Nė Kur'an pėrshkruhen biseda shumė tė kėndshme /tė pėlqyeshme si ajo mes Profetit Sulejman dhe Mbretėreshės Shiba (shiko Kur'anin, 27:42-44), apo ai midis Musait dhe dy zonjushave (shiko Kur'an, 28:23-26), biseda kėto qė simbolizojnė marėdhėniet shoqėrore tė civilizuara midis dy gjinive.

Prandaj ėshtė ė pamundur pėr njė Musliman qė tė tregohet fanatik me gratė. Nė njė shoqėri ku praktikohen normat e vėrteta morale Islame, grave i tregohet respekt dhe simpati e pamasė, dhe atyre u sigurohet tė jetojnė nė liri dhe rehati.

Rregulli bazė nė interpretimet Kuranore ėshtė qė kuptimi i nxjerrė tė jetė nė konformitet me integritetin e Kuranit. Kur kjo konsiderohet, do mund tė shohim se tė gjithė rregullat e caktuara nga Allahu pėr gruan formojnė njė strukturė shoqėrore qė i lejon ato tė jetojnė nė mėnyrėn mė tė rehatshme dhe mė tė lumtur.



Bibliografi:

(1) Bernard Lewis, The Middle East, Weidenfeld & Nicolson, London, 1995.
(2) Karen Armstrong, Muhammad A Biography of The Prophet, Harper Collins Publisher, USA, 1992.



Pjesemarrja ne Jeten Shoqerore


Sipas teksteve te perdorura per shqyrtimin e kesaj teme vertetohet pa diskutimi pjesmarrja e gruas ne te gjitha fushat e jetes ne kohen e Profetit s.a.v.s. Pjesa me e madhe e teksteve vertetojne gjithashtu faktin qe grate qe kane marre pjese kane qene te moshave te ndryshme madje edhe te pa martuara, te reja edhe jo te kaluara ne moshe. Te gjitha takimet qe kane ndodhur mes grave dhe burrave ne ambiente te ndryshme sipas regullave Islame, nuk kane patur asnje problem te atille qe te cojne ne izolimin e paleve nga njeri-tjetri. Gjithashtu ka tekste te cilat jane shpallur pas edhe para ajetit te mbuleses dhe ka tekste qe kane lidhje vetem me grate e Profetit s.a.v.s. Keto tekste mund te tregojne per takime te grave te tjera me Profetin s.a.v.s. ose edhe me sahabe te tjere prezente apo gra qe takohen me nje burre ose disa burra, ose nje grup grash ne nje takim me nje burre ose disa burra.

Ne rast se ajetin qe thote: “…Rrini ne shtepi eshte me mire per ju”, do ta merrnim si urdher per te gjitha besimtaret, athere thjeshte do te zbatonim nje keshille qe ju takon vetem grave te Profetit s.a.v.s. edhe do t’i privomin vetes zbatimin e shume urdheresave te tjera si mesimi i dijes, kontributi dhe ndihma ndaj te tjereve, xhihadi etj. Ato gra qe thone se duke qendruar ne shtepi ndjehem me mire kane dale kundra jetes dhe konceptit te jetes, dhe kjo do te kishte pasoja te tjera sociale.

Jane kater lloj takimesh mes grave dhe burrave qe permenden ne hadithe:

Takimi i kufizuar dhe kalimtar ne shtepi per arsye ne ndryshme se: per te vizituar te semurin per nje dhurate, per nje fatkeqesi, per te pyetur per dicka qe nuk e di, apo kur ke nje problem dhe kerkon te beje nje dua per ty.

Takimi kalimtar dhe i kufizuar jashte shtepise. P.sh. pjesmarrja ne xhami per te kerkuar fetva, per te bere nje veper te mire, per te shkuar tek gjykatesi se ka nje problem, etj.

Takim i gjate e i perseritur brenda shtepise: vjen apo shkon tek dikush per vizite, apo banojne ne nje shtepi, apo sherbyesi ne shtepi.

Takimi i gjate ose i perseritur jashte shtepise: pjesmarrja ne festa, ne udhetim ose ne pune prefesionale.

Suneti edhe ligj per te gjithe muslimanet dhe nuk eshte nje menyre jete qe i perket vetem Profetit s.a.v.s., sepse Allahu thote ne Kur’an ne suren Hasher, ajeti 7: "Ēka t’ju jep pejgamberi, ate merrni e cka t’ju ndaloje, permbajuni dhe kinie frike Allahun, se Allahu eshte ndershkues i ashper”.

Te gjitha tekstet e perdorura per kete teme jane ajetet Kuranore dhe hadithet e sakta nga Buhariu dhe Muslimi. Nuk mund te themi per asnje hadith qe tregon dicka lidhur me Profetin s.a.v.s. qe kjo ngjarje i takon vetem Profetit s.a.v.s. dhe jo per muslimanet e tjere, vetem ne raste se kemi argumente te sigurte per kete gje. Ne kete menyre kane vepruar vete dijetare e haditheve Buhariu, Muslimi dhe Ibn Haxher qe i kane transmetuar dhe komentuar keto hadithe per te gjithe muslimanet.

Jane afersishte 300 hadithe qe flasin per pjesmarrjen e grave ne shoqeri. Vetem 50 prej tyre flasin per takime te Profetit s.a.v.s. me grate, dikush munde te thote qe Profetit s.a.v.s.i falet se ai nuk gabon, por jane 70 hadithe te tjera qe flasin per raste takimesh ku kishte prezente gra dhe burra te sahabet dhe Profeti s.a.v.s. bashke me ta, si edhe 150 hadithe te tjera per qe flasin per per takime te sahabet dhe grave te tjera e mos te harrojme qe ato nuk ishin te pagabueshme, por megjithate takimet midis tyre ishin te natyrshme pa asnje sfrocim nga te dyja palet.

Profeti s.a.v.s. ishte shembulli i persosur i normalitetit dhe natyrshmerise per cdo gje. Ai ishte i ekuilibruar ne saj te moralit dhe edukates islame edhe para se te zbritej ajeti i mbuleses, nderkohe qe ne shtepine e tij vinin gra dhe burra per te mesuar. Profeti s.a.v.s. pa tek gruaja nje njeri me pergjegjesi te barabarta me burrin para Allahut xh.sh.

Medina ishte qytet ku mbizoteronte Islami dhe disa mund te mendojne qe dalja e gruas ishte e sigurte ne ate kohe, por mos harrojme se ne Medine dolen edhe munafike apo kishte edhe njerez qe e kishin pranuar Islamin por ne zemren e tyre kishte akoma dicka qe nuk kishte ndryshuar megjithate ky nuk ishte shkak qe grate te mbylleshin ne shtepi, perkundrazi ato shkonin ne xhami dhe merrnin pjese ne aktivitet qe organizoheshin ne te, theksojme ketu qe xhamia ka qene qendra e te gjitha llojeve te aktiviteteve.

Takimet midis grave dhe burrave per te cilat do flasim jane takime midis muslimanesh qe falen 5 here ne dite, takime qe kryhen sipas edukates Islame, por megjithese sot kushtet e takimeve mund te na cojne ne dicka te ndaluar kjo nuk do te thote qe behet haram cdo lloj takimi por tregohet me shume kujdes ne keto lloj takimesh. Profetit s.a.v.s. kur i jepej mundesia per te zgjedhur nje ceshtje, zgjidhte me te lehten ne rast se nuk ishte mekat. (Trasmetohetn Buhariu dhe Muslimi)

Zakoni ka nje force te madhe tek njeriu, ndaj pershtatja me nje jete te mbyllur do te coje ne nxitjen e epsheve dhe pasioneve midis dy gjinive, dhe ky nuk eshte vetem nje mendim por nje realitet qe deshmon se pikerisht ata qe vijne nga nje jete e mbyllur e kane sforcuar vetepermbajtjen aq shume sa ne momente te caktuara nuk permbahen dot. ( Allahu na ruajt nga teprimet ne fe).

Mos valle Profeti s.a.v.s ishte kundra zemrave te pastra dhe lehtesimit per muslimanet qe i lejoi takimet midis grave dhe burrave dhe po te ishte me mire ndarja midis dy gjinive atehere Profeti s.a.v.s do te kishte bere ndarjen qe ne kohen e Tij duke filluar qe ne xhami, apo ne bisedat qe bente me grate do t'i kishte bere ne menyre te izoluar.

Autori i librit "Ēlirimi i gruas ne kohen e shpalljes", nga eshte pregatitur ky material, i ben apel te gjitha grave sot se :

Pjesemarja e grave sot ne shoqeri eshte e domosdoshme . Kerkimi i dijes eshte nga farzet e islamit ndaj gruaja duhet te shkollohet per te patur mundesine te kuptoje fene dhe te kontriboje ne perhapjen e saj.

Jeta sot eshte modernizuar shume saqe nuk mund te behet me individualisht po patjeter do te bashkpunosh me njerez te ndryshem qe mund te jene edhe burra.

Sot prapambetja e shoqerise ka sjelle probleme serioze me te cilat po ndeshemi edhe sot ne si muslimane, ndaj behet I domosdoshem aktivizimi I te gjitheve per te shmangur keto probleme.

Gjendja aktuale eshte e veshtire dhe problematike atehere ē'fare do te bejme, do te dorezohemi dhe te rrime mbyllur ne shtepi qe te shpetojme?!

Gjithashtu bota sot po zien nga probleme te ndryshme si lufterat ndaj muslimaneve etj. e sot nuk eshte me koha e qendrimit ne shtepi per t'u zbukuruar e pritur burrin.

Duhet te sqarojme se ne shoqerine e sahabeve ka patur edhe shembuj negative, hipokrite me besim te dobet etj. Gje qe mund te krijonte problem per daljen e grave etj, por perseri jeta zhvillohej natyrshem me te gjithe hapesirat e saj dhe kurre Profeti s.a.v.s nuk i ndaloi grate qe te merrnin pjese ne te gjitha fushat e jetes.



Marre nga libri "Ēlirimi i gruas ne kohen e shpalljes", e autorit Abdulhalim Ebushuka, Kuvajt, 1990

Pergatiti moter Uarda & Migena



Te drejtat dhe pergjegjesite e saj



Ne kohet e sotme njerezit mendojne se grate u bene te lira vetem ne Perendim dhe se lirimi i grave si levizje shoqerore filloi ne shekullin e 20. Ne te vertete kjo levizje per lirimin e gruas nuk eshte filluar nga grate, por u shpall nga Zoti permes te Derguarit te Tij - Muhamedit as - qe ne shekullin e shtate.

Kur'ani dhe tradita e Profetit as (Hadithet dhe Suneti i tij) jane burime ne te cilat cdo grua muslimane gjen te drejtat dhe detyrat e saj.



I. Te Drejtat Njerezore


Katermbedhjete shekuj me pare Islami e beri gruan njelloj pergjegjese para Zotit ne madherimin dhe adhurimin per Te, duke mos vendosur asnje limit ne progresin e saj moral. Gjithashtu Islami vendosi barazine e gruas ne humanitetin e saj me burrat.

Ne Kur'an ne ajetin e pare te Sures En-Nisae (Kaptina e Grave), Allahu thote:
"O ju njerėz! Kinie frikė Zotin tuaj qė ju ka krijuar prej njė veteje (njeriu) dhe nga ajo krijoi palėn (shoqen) e saj, e prej atyre dyve u shtuan burrra shumė e gra. Dhe kinie frikė All-llahun qė me emrin e Tij pėrbetoheni, ruajeni farefisin (akraballėkun), se Allahu ėshtė mbikėqyrės mbi ju." (Kur'an, 4:1)



Duke qene se burrat dhe grate u krijuan nga e njejta esence, ata jane te barabarte ne humanitetin e tyre (si njerez). Pra, gruaja nuk mund te jete e keqe 'nga natyra' sic e tregojne disa besime. Ne menyre te ngjashme asnje gjini nuk mund te jete superiore sepse do te ishte nje kontradikte me barazine mes tyre.



II. Te Drejtat Civile


Ne Islam gruaja gezon te drejten baze te zgjedhjes dhe shprehjes, qe bazohet ne njohjen e personaltetit te saj individual. Se pari, ajo eshte e lire te zgjedhe fene e saj. Ne Kur'an thuhet:
"Nė fe nuk ka dhunė. Ėshtė sqaruar e vėrteta nga e kota." (Kur'an, 2:256)



Grate inkurajohen ne Islam te kontribojne me opinionet dhe iderat e tyre. Ka shume te dhena nga tradita e Profetit as qe na tregojne per raste ne te cilat grate i kane drejtuar pyetje direkte Profetit dhe kane dhene opinionet e veta ne lidhje me fene, ekonomine dhe ceshtjet shoqerore.

Gruaja muslimane ka te drejte te vendose per bashkeshortin e saj. Po ashtu pas marteses ka te drejte te mbaje mbiemerin e saj. Deshmia e gruas eshte e vlefshme ne ceshtjet ligjore.



III. Te Drejtat Sociale


I Derguari i Allahut - Muhamedi as - ka thene: "Kerkimi i diturise eshte detyre per cdo Musliman (burre dhe grua)". Kjo perfshin dituri per Kur'anin dhe Hadithin si dhe dituri te tjera. Si burrat ashtu edhe grate kane kapacitet per te mesuar dhe kuptuar gjerat. Po ashtu meqenese grate e kane per detyre te perkrahin sjelljet e mira dhe te denojne ato te keqiat ne te gjithe fushat e jetes, gruaja Muslimane duhet te marre edukimin e pershtatshem per te kryer kete detyre ne perputhje me talentin dhe interesat e saj.



Mirembajtja e shtepise, mbeshtetja e burrit, si dhe rritja dhe mesimi i femijeve jane nder rolet me te rendesishme dhe me shperblim te madh tek Allahu xh.xh. Ne qofte se ajo ka mundesi mund te punoje jashte shtepise per te miren e komunitetit, persa kohe qe i realizon detyrat e saj ne familje.



Islami i njeh dhe kujdeset per dallimet natyrore mes burrit dhe gruas megjithe barazine e tyre. Disa lloj pune jane me te pershtatshme per burrat dhe te tjera pune jane me te pershtatshme per gruan. Kjo ne asnje menyre nuk e ben punen e njerit me te madhe apo me fitimprurese se te tjetrit. Allahu do te shperbleje te dy gjinite njelloj per vleren e puneve te tyre, edhe pse mund te mos jete i njejti aktivitet.



Persa i perket nenes, Profeti as. ka thene: "Xhenneti eshte nen kembet e nenes." Kjo nenkupton se suksesi i nje shoqerie mund te kerkohet tek nenat qe e rriten ate (shoqeri). Influenca e pare dhe me e madhe mbi nje person vjen nga ndjenja e sigurise, dashurise dhe mesimit qe merr nga nena. Prandaj nje grua qa ka femije duhet te jete e arsimuar dhe e ndergjegjshme per te qene nje prind i mire.



IV. Te Drejtat Politike


E drejta per te votuar i eshte dhene grave muslimane nga Zoti para 1400 vjetesh. Per cdo ceshtje publike, nje grua mund te ngreje mendimet/opinionet e saj, dhe te marre pjese ne politike. Ne nje rast ne Kur'an (60:12) Muhammedit as. i thuhet se kur grate besimtare te vijne tek ai dhe te japin betimin e tyre per Islamin, ai duhet ta pranoje ate. Kjo vendosi te drejten e grave per te zgjedhur udheheqesit e tyre dhe ta deklarojne kete ne publik. Dhe se fundi, Islami nuk e ndalon nje grua per te patur pozite te rendesishme ne qeverisje. Abdur-Rrahman Ibn Auf konsultoi shume gra para se te rekomandonte Osmanin (Ibn Afan) si Kalif.



V. Te Drejtat Ekonomike


Ne Kur'an thuhet: "Pasha Atė qė krijoi mashkullin e femrėn! Vėrtet, veprimi juaj ėshtė i lloj-llojtė." (92:3-4)

Ne keto ajete, Allahu deklaron se Ai krijoi burrin dhe gruan qe te jene te ndryshem, me role, funksione dhe aftesi te vecanta/unike. Ashtu si ne shoqeri ka nje ndarje te puneve edhe ne familje vlen e njejta gje. Cdo anetar ka detyra te ndryshme. Ne pergjithesi Islami i jep gruas rolin perkujdeses, dhe burrit rolin e kujdestarit/mbrojtesit. Prandaj, gruas i eshte dhene e drejta e mbeshtetjes financiare tek burri. Ne Kur'an thuhet:

"Burrat janė pėrgjegjės pėr gratė, ngase All-llahu ka graduar disa mbi disa tė tjerėt dhe ngase ata kanė shpenzuar nga pasuria e tyre." (4:34)

Pergjegjesia per kujdestari/mbrojtje dhe pergjegjesia financiare i eshte dhene burrit, cka kerkon qe burrat t'u sigurojne grave jo vetem mbeshtetje financiare por edhe mbrojtjen fizike, si dhe te sillen mire dhe me respekt ndaj tyre.



Gruaja muslimane ka te drejte te fitoje para, ka te drejte te kete pasuri/prona, te hyje ne kontrate ligjore dhe t'i menaxhoje gjithe pasurite e saj ashtu sic i pelqen asaj. Ajo mund te kete biznes te vetin, dhe askush nuk ka te drejte mbi te ardhurat e saj, perfshi ketu edhe burrin. Ne Kur'an thuhet:
"Mos lakmoni nė atė, qė Allahu gradoi disa nga ju mbi disa tė tjerė. Burrave ju takon hise nga ajo qė fituan ata dhe grave gjithashtu ju takon hise nga ajo qė fituan ato. Allahut kėrkoni nga tė mirat e Tij. Allahu ėshtė i dijshėm pėr ēdo send." (4:32)



Nje grua mund te trashegoje edhe nga te afermit e saj. Ne Kur'an thuhe:

"Meshkujve ju takon pjesė nga pasuria qė e lėnė prindėrit e tė afėrmit (pas vdekjes), edhe femrave ju takon pjesė nga ajo qė lėnė prindėrit e tė afėrmit, le tė jetė pak ose shumė ajo qė lėnė, ju takon pjesė e coaktuar (nga Zoti)." (4:7)



VI. Te Drejtat e Gruas


Ne Kur'an thuhet: "Dhe nga faktet (e madhėrisė sė) e Tij ėshtė qė pėr tė mirėn tuaj, Ai krijoi nga vetė lloji juaj palėn (gratė), ashtu qė tė gjeni prehje te ato dhe nė mes jush krijoi dashuri dhe mėshirė. Nė kėtė ka argumente pėr njerėzit qė mendojnė." (30:21)

Prandaj martesa nuk eshte vetem nje nevoje fizike dhe emocionale, por ne te vertete nje shenje nga Zoti. Eshte nje maredhenie e te drejtave dhe detyrimeve te ndersjellta qe bazohet ne nje udhezim te shenjte. Zoti krijot burrat dhe grate qe te plotesojne njeri tjetrin, dhe ne Kur'an Allahu zbriti nje sistem ligjesh qe mbeshtesin bashkeveprimin harmonik mes dy gjinive.
"...ato janė prehje pėr ju dhe ju jeni prehje pėr ato..." (Kur'an, 2:187)



Per te ushqyer dashurine dhe sigurine qe vjen me martesen, grate muslimane kane nje sere te drejtash. E drejta e pare e gruas eshte ndaj Mehrit, dhurata nga burri e cila eshte pjese e kontrates se marteses dhe kerkohet qe martesa te ligjerohet.



E drejta e dyte e gruas eshte mirembajtja. Edhe ne qofte se ajo mund te kete pasurine e vet, burri i saj e ka per detyre te siguroje ate me ushqim, shtepi dhe veshmbathje. Por ai nuk detyrohet ta beje kete pertej mudesive te tij dhe gruaja e tij nuk ka te drejte te kerkoje gjera qe nuk jane te arsyeshme.
"Ai qė ėshtė i pasur, le tė shpenzojė sipas mundėsisė sė vet, e ai qė ėshtė ngusht nga pasuria, le tė japė nga ajo qė i ka dhėnė Allahu, e Allahu nuk ngarkon askė, vetėm aq sa i ka dhėnė." (Kur'an, 65:7)



Allahu na tregon se burrat jane kujdestare/mbrojtes ndaj grave prandaj u eshte dhene udheheqja e families. Ai e ka per detyre te udhezoje familien e tij te jene te bindur ndaj Zotit.

Gruaja ka edhe te drejta te tjera pervec atyre materiale. Ajo ka te drejte qe te trajtohet mire nga burri i vet. Profeti as ka thene: "Besimtari me i persosur eshte ai qe ka sjelljet me te mira. Dhe me i miri nder jush eshte ai qe eshte me i mire me gruan e tij." Zoti krijoi palet dhe leshoi dashuri, meshire dhe qetesi mes tyre. Burrat dhe grate kane nevoje per njeri tjetrin, ndaj martesa ka qellim t'i plotesoje keto nevoja.


VII. Detyrat e Gruas


Me te drejtat vijne edhe detyrimet. Keshtu grate kane disa detyrime ndaj burrave te tyre.

"Prandaj, me atė qė Allahu i bėri tė ruajtura, gratė e mira janė respektuese, janė besnike ndaj tė fsheftės."(Kur'an, 4:34)



Gruaja duhet te ruaje sekretet e burrit te saj dhe te mbroje jeten private martesore. Ceshtje qe jane private ose gabimet e burrit qe mund ta ē'nderojne ate nuk duhet te ndahen me te tjeret, ashtu sikunder burri pritet te mbroje nderin e se shoqes.



Gruaja po ashtu duhet te kujdeset per mbrojtjen e pasurise se burrit te saj. Ajo duhet te ruaje shtepine dhe pasurine e tij, me sa mundet qe te mos vidhet apo demtohet. Ajo duhet te menaxhoje punet e shtepise me kujdes, si dhe ajo nuk duhet te lejoje ne shtepi asnje njeri te cilin burri i saj nuk e pelqen apo te beje shpenzime per te cilat burri i saj nuk i aprovon. Gruaja muslimane duhet te bashkepunoje dhe koordinoje punet me burrin e vet.



Perfundim

Ne Kur'an thuhet:

"Kur Allahu ka vendosur pėr njė ēėshtje, ose i dėrguari i Tij, nuk i takon (nuk i lejohet) asnjė besimtari dhe asnjė besimtareje qė nė atė ēėshtje tė tyre personale tė bėjnė ndonjė zgjidhje tjetėr. E kush e kundėrshton All-llahun dhe tė dėrguarin e Tij, ai ėshtė larguar shumė larg sė vėrtetės." (33:36)



Gruas Muslimane iu dha nje rol si dhe detyra e te drejta 1400 vjet me pare, te cilat edhe sot shume gra ne bote nuk i gezojne. Keto dispozita jane vendosur nga Zoti dhe qellimi i tyre eshte te ruhet balanca e shoqerise.



Si te komunikojme me mire per Da'ua

Da'wa - Kjo fjale do te thote te therrasesh dhe te ftosh njerezit ne rrugen e Allahut ose ne Islam. Allahu i Madheruar thote ne Kur'an:


"Nga ju le tė jetė nje grup qė thėrret nė atė qė ėshtė e dobishme, urdhėron pėr punė tė mbara dhe ndalon nga e keqja. Tė tillėt janė ata tė shpetuarit." (Kur'an, 3:104).

"E ai qė e solli tė vėrtetėn dhe ai qė e vėrtetoi atė, tė tillėt janė tė ruajturit. Ata te Zoti i tyre kanė ēkado qė dėshirojnė, e ai ėshtė shpėrblimi i bamirėsve. All-llahu do t’ua shlyej atyre edhe mė tė keqen qė e punuan dhe do t’u japė shpėrblime mė tė mira pėr ata qė punuan. (Kur'an, 39:33-35)

Ja dhe nje Hadith i Profetit (as) qe duhet te na frymezoje neve si Muslimane:

Transmetohet nga Ebu Hureirah se i Derguari i Allahut (as) tha: “Ai qe i fton njerezit per ne rruge te drejte do te kete shperblim sikurse ata qe e ndoqen ate (rrugen e drejte), pa ia ulur atyre shperblimet. Dhe ai qe therret njerezit per rruge te gabuar, ai do ta mbaje barren e atij gabimi sikurse ata qe e zbatuan gabimin, pa ia ulur atyre gabimin." (Muslim)

Per te permbushur detyrimin tone fetar per te ftuar te tjeret ne rrugen e Allahut, eshte e domosdoshme te mesojme principet baze te artit te komunikimit, si te te shkruarit ashtu edhe te te folurit. Ne duhet te jemi ne gjendje te komunikojme dhe shprehemi efektivisht me te tjeret (muslimane dhe jo-muslimane) qe kane nevoje te dine per Islamin. Ne duhet te kujdesemi qe t'ua transmetojme diturine Islame atyre ne menyre te pershtatshme dhe efektive qe ata te drejtohen ne rrugen e drejte. Kjo mund te behet permes bisedave ose te shkruarit. Ne te dy rastet ka vend per pregatitje. Mendimet dhe iderat duhet te organizohen sa me mire ne menyre qe te arrijme sukses ne percjelljen e mesazhit Islam dhe t'i inkurajojme ata te pranojne ftesen tone.


Ne qofte se i ftojme njerezit permes ligjeratave publike, eshte mire te shkruajme dhe pregatisim kopje te shumta te ligjerates per t'ia shperndare audiences pas fjalimit. Po ashtu duhet te perfshihen aty disa Ajete dhe Hadithe te zgjedhura qe u permendem ne fjalim. Kjo sherben si nje lloj perforcimi dhe kujtese per t'i ndricuar ata me fjalet e Allahut xh.sh. dhe te Profetit (as). Kujtojme ketu se fjalimi me i mire eshte Kur'ani i Shenjte. Transmetohet nga Xhabir Bin Abdullah se i Derguari i Allahut (as) tha: "Fjalimi me i mire eshte ne librin e Allahut, dhe udhezimi me i mire eshte dhene nga Muhamedi..." (Muslim)


Duke perdorur argumenta nga Kur'ani dhe Suneti, fjalimet dhe shkrimet do te jene sa me akademike. Hadithi i meposhtem tregon sesi Profeti as. inkurajon shkrimin e fjalimit per dobine e degjuesve:
I derguari i Allahut qendroi ne mes te njerezve dhe pasi e madheroi Allahun tha: "Allahu e ka ndaluar luften ne Meke dhe i ka dhene autoritet te Derguarit dhe besimtareve mbi te. Ndaj lufta ne kete qytet ishte jo i ligjshem per cdo njeri para meje dhe u be i ligjshem per mua ne nje pjese te dites, dhe nuk do te jete i ligjshem per asnjeri pas meje." Abu Shahu, nga Jemeni, u ngrit dhe tha: "O i Derguar i Allahut! A mund te ma japesh me te shkruar?" I derguari i Alahu iu pergjigj "Shkruajani atij." (Bukhari)


Ata mes nesh qe kane edukimin e pershtatshem (dmth kane njohuri te bollshme per Islamin) duhet te mesojne te shkruajne artikuj, libra, ose materiale te tjera per Islamin, me qellim qe te perfitojne njerezit e gjeneratave te ndryshme. Duhet te mundohemi te shkruajme sa te mundemi ne menyre akademike e bazuar ne Kur'an dhe Sunah. Ne qofte se dikush e ka te veshtire te shkruaje libra dhe artikuj, do te mjaftoje per te po te shkruaje nje leter te thjeshte drejtuar nje jo-muslimani. Shkrimi i letrave jo-Muslimaneve per t'i ftuar ata ne Islam eshte Sunet. Me poshte vijon nje shembull letre te cilen Muhamedi (as) ia dergoi Herakliusit, prijesit te Bizantit:
"Ne emer te Allahut, Meshiruesit, Meshireberesit,

Kjo leter eshte nga Muhamedi, robi dhe i Derguari i Allahut, per Herakliusin, sundimtar i Bizantit. Paqja qofte me ate qe ndjek rrugen e drejte. Une te ftoj ty ne Islam... Po te percjell thenien e Allahut:
"O ithtarė tė librit (Tevrat e Inxhil), ejani (tė bashkohemi) te njė fjalė qė ėshtė e njejtė (e drejtė) mes nesh dhe mes jush: tė mos adhurojmė, pos All-llahut, tė mos ia bėjmė Atij asnjė send shok, tė mos konsiderojmė njėri - tjetrin zotėr pos All-llahut!” E nė qoftė se ata refuzojnė, ju thoni: “Dėshmoni pra, se ne jemi muslimanė (besuam njė Zot)!” (Kur'an, 3:64). (Bukhari)



Ne duhet te mesojme nga shembulli i mesiperm sesi Profeti as u perpoq te ndricoje mendjen e nje jo-muslimani per te adhuruar Allahun si nje Zot te Vetem me nje ajet nga Kur'ani. Ne Da'uan tone duhet qe gjithmone te percjellim mesazhin e Teuhidit bazuar ne te verteten. Kur i ftojme njerezit me ane te shkrimit, duhet te shkruajme per Islamin me argumenta konkrete nga Kur'ani dhe Suneti.


I Derguari i Allahut ka thene: "Percillni/transmetoni mesimet e mia njerezve qofte edhe me nje Ajet (nga Kur'ani)..." (Bukhari)



Allahu i Madheruar na tregon sesi i Derguari i Tij i ftoi njerezit me nje dituri te caktuar (Kur'ani dhe Suneti):

"Thuaj: “Kjo ėshtė rruga ime, e vėnė nė fakte tė qarta, e qė une therras te Allahu, unė dhe ai qė vjen pas meje. Larg tė metave ėshtė All-llahu, e unė nuk jam nga idhujtarėt. ” (Kur'an, 12: 108)


Ajetet qe vijojne na frymezojne edhe me teper per te ftuar te tjeret ne rrugen e Allahut bazuar ne Kur'anin dhe Sunetin e Profetit as.

"Ju jeni populli mė i dobishėm, i ardhur pėr tė mirėn e njerėzve, tė urdhėroni pėr mirė, tė ndaloni nga veprat e kėqia dhe tė besoni nė All-llahun... (Kur'an, 3:110)

"E kush eshte ne rruge mė tė mirė se ai qė thėrret ne rrugen e Allahut qe ben vepra tė mira dhe thotė: “Unė jam prej muslimanėve?” (Kur'an, 41:33)



Ne shkrimin e fjalimeve apo te artikujve e librave, duhet te kujdesemi si per stilin dhe per menyren e shkrimit. Ne qofte se nuk kemi aftesi per te bere kete, te pakten te inkurajojme femijet tane dhe te rinjte muslimane te behen dijetare te Islamit.
Hasan Al-Basri ka thene: "Superioriteti i nje dijetari i cili falet aq sa eshte e kerkuar dhe pastaj ulet dhe i meson njerezit per te mire, mbi nje adhurues qe agjeron gjate dites dhe adhuron gjate nates, eshte sikurse superioriteti qe kam une mbi ate qe eshte ne shkallen me te ulet mes nesh." (Tirmidhiu)



Pra, qe te komunikojme sa me mire per da'ua duhet te kemi dituri te bollshme per Islamin, duhet t'ua percjellim ate njerezve ne menyre sa me efektive bazuar ne burime te sakta, si dhe duhet te mesojme artin e te shkruarit dhe komunikimit sepse ato jane instrumenta kryesore per te arritur sukses ne percjelljen e mesazhit Islam.



Martesa, 'alla-Muslimane'!


Nė njė anė Islami nuk lejon lidhje gjinore tė pakufizuara dhe pėr kėtė ndalon prostitucionin dhe ēdo gjė qė shpie nė tė, mirėpo nė anėn tjetėr, lejon tė kundėrtėn, gjegjėsisht thėrret nė martesė dhe ndalon heqjen dorė dhe tredhjen.

Nuk i lejohet muslimanit tė aftė pėr martesė ta refuzojė aktin e tillė me pretekst se i pėrqėndrohet vetėm Zotit, adhurimit tė Tij dhe murgėrimit e largimit nga kjo botė.

Pejgamberi a.s. ua ka potencuar disa sahabėve tė tij tė cilėt anonin nga murgėrimi, se kjo mėnyrė trajtohet si devijim nga rruga e Islamit dhe si refuzim i Sunnetit tė Pejgamberit a.s. Nė kėtė mėnyrė ai i eliminoi mendimet e tilla tė krishtera nga rrethi Islam.

Ebu Kulābe thotė se disa sahabe tė Pejgamberit a.s. dėshironin ta refuzojnė kėtė botė, t'i braktisin gratė e tyre dhe t'i qasen murgėrimit. Pejgamberi a.s. foli fjalė tė rrepta e pastaj tha:

"Ata (popujt) para jush u shkatėrruan nga murgėrimi, ishin tė vrazhdė ndaj vetes dhe Zoti u bė i vrazhdė ndaj tyre. Disa prej tyre ende gjenden nėpėr manastire e faltore. Adhuroni Zotin, mos i shoqėroni asgjė, shkoni nė haxhxh e umre, bėhuni tė drejtė dhe ēdo gjė do tė jetė e drejtė pėr ju! " (Transmetim i Abdurrezakut, Ibn Xheririt dhe Ibn Mundhirit.)

Pėr shkak tė tyre u shpall ajeti:

"O ju qė besuat! Mos i ndaloni (mos i bėni haram) tė mirat qė per ju i lejoi All-llahu (i bėri hallall), dhe mos e teproni se Alllahu nuk i do ata qė e teprojnė (i kalojnė kufijtė e dispozitave tė Zotit)". (Māide, 87)

Nga Muxhahidi transmetohet se disa njerėz si Uthman ibn Madh'uni dhe Abdull-Ilah ibn Amri dėshironin tė heqin dorė nga kjo botė, tė tredhen dhe tė veshin tesha tė papėrpunuara. Pėr ta u shpall ajeti i lartpėrmendur dhe ai qė vijon. (Tefsiri i Ibn Xheririt)

Buhariu transmeton se njė grup i sahabėve shkuan te shtėpitė e Pejgamberit a. s. pėr t'i pyetur bashkėshortet e tij rreth ibadetit tė tij. Kur i dėgjuan, menduan se pėrgjigjja ėshtė e pamjaftueshme dhe thanė: "Si mund tė krahasohemi me Pejgamberin a.s. kur atij Zoti ia ka falur mėkatet e kaluara dhe tė ardhshme!" Njėri prej tyre tha se do tė agjėrojė tėrė jetėn, tjetri tha se do tė lutet tėrė natėn kurse i treti tha se nuk do tė martohet asnjėherė. Kur e dėgjoi kėtė Pejgamberi a.s. ua sinjalizoi gabimin dhe u tha:

"Unė e njoh mė mirė se ju Zotin dhe mė shumė se ju prej Tij friksohem, mirėpo natėn e kaloj nė lutje e gjume, agjėroj, ha dhe martohem. Ai qė largohet nga Sunneti im, nuk ka lidhje me mua (nuk mė takon mua!) ".

Sa'd ibn Ebi Vekkasi thotė se Pejgamberi a.s. e ka refuzuar murgėrinė e Uthman ibn Medh'unit, dhe sikur tė lejonte, tė gjithė ne do tė tredheshim.

Pejgamberi a.s. u thotė tė gjithė tė rinjve:

"O ju tė rinj! Ai qė mund tė kujdeset pėr gruan le tė martohet, ngase kėshtu i mbyll shikimet dhe mbron veten." (Transmetim i Buhariut)

Nga kėto hadithe disa dijetarė e obligojnė martesėn pėr ēdo musliman qė ka mundėsi pėr tė, kurse disa tė tjerė e kushtėzojnė pėr atė qė s'mund tė qėndrojė e ta mbrojė veten.

Nuk i takon muslimanit tė mos martohet nga frika prej rizkut tė paktė apo prej pėrgjegjėsisė por obligohet tė pėrpiqet, tė punojė dhe tė presė begatinė nga Zoti, tė cilėn ua ka premtuar tė martuarve qė dėshirojnė tė jenė tė pastėr e tė dėlirė. Nė kėtė kontekst, Zoti i Madhėruar thotė:

"Dhe martoni tė pamartuarat (tė pamartuarit) dhe robėrit e robėreshat tuaja qe janė tė ndershėm e tė ndershme. Nėse jeni tė varfėr, Allahu ju begaton nga mirėsia e Tij, Allahu ėshtė bujar i madh, i gjithėdijshėm ". (Nur, 32)

Pejgamberi a.s. thotė:

"Zoti e ka bėrė hak t'u ndihmojė tre personave: tė martuarin qė dėshiron tė mbrohet, robin qė ia mundėson zotėriu i vet tė paguajė e tė fitojė lirinė dhe luftėtarin nė rrugėn e Zotit " (Transmetim i Nesaiut, Tirmidhiut, Ibn Maxhes dhe Hakimit.)

Shikimi i tė fejuarės

Kur vendos muslimani tė martohet dhe tė fejojė ndonjė femėr, atėherė i lejohet ta shohė para se t'i fillojė hapat e martesės dhe ta njohė mė mirė, me qėllim qė tė mos gabojė e tė ngatėrrohet me diēka qė e urren.

Pasi qė syri ėshtė zėdhėnės i zemrės, atėherė mund tė ndodhė qė takimi me sy t'i afrojė zemrat dhe t'i bashkojė shpirtrat.

Transmeton Muslimi nga Ebu Hurejreja se ka thėnė:

"Isha te Pejgamberi a.s. kur erdhi njė njeri dhe e lajmėroi se dėshironte tė martohej me njė grua prej ensarėve. Pejgamberi a.s. tha: "A e ke parė! " Kur i pėrgjigjet se jo, atėherė vazhdon dhe thotė: "Shko ta shohėsh ngase ka diēka nė sytė e ensarėve!"

Mugire ibn Shu'be transmeton se kur e ka informuar Pejgamberin a.s. pėr fejesėn e vet, ai i ka thėnė:

"Shihe atė, ngase kėshtu mund tė vazhdoni! " Kur erdhėn prindėrit e saj, ai ua transmetoi fjalėt e Pejgainberit, mirėpo, me sa duket, ata nuk shprehėn gatishmėri pėr njė gjė tė tillė. Kur dėgjoi vajza nga dhoma, i tha: "Pasi qė Pejgamberi tė urdhėroi tė mė shohėsh, atėherė mė shiko..." Pastaj Mugireja thotė se "e pashė dhe e martova!" (Arrihet pėlqimi dhe midis tyre qėndrojnė engjėjt, (Transmetim i Ahmedit, Ibn Maxhes, Tirmidhiut, Ibn Habbanit dhe Daramiut.))

Pejgamberi a.s. nuk i ka caktuar Mugires se sa duhet tė takohet me tė fejuarėn e vet, gjegjėsisht ēka duhet tė shohė nė tė fejuarėn e vet. Sipas disa dijetarėve lejohet shikimi i fytyrės dhe i duarve, mirėpo kėto pjesė janė tė lejuara edhe nė raste tjera jashtė fejesės. Pra, meqė bėhet fjalė pėr rast specifik, atėherė duhet tė lejohet diēka mė tepėr se nė rastet e rėndomta. Nė njė hadith tė Pejgamberit a.s. thuhet:

"Kush dėshiron tė fejojė ndonjė grua dhe kėrkon tė shohe diēka qė indukton martesėn, le tė veprojė ashtu!" (Transmetim i Ebu Davudit.)

Disa dijetarė e teprojnė nė atė se ēka duhet tė shihet, kurse disa tė tjerė janė mė rigorozė prandaj solucioni mė i mirė ėshtė mesatarja. Sipas disa hulumtuesve, atij qė kėrkon fejesėn i lejohet ta shohė atė qė dėshiron ta fejojė por tė veshur me teshat qė i veshė para tė iatit tė vet, vėllait dhe atyre qė janė tė ndaluar pėr tė. Bile, sipas hadithit tė theksuar, i lejohet ta marrė nė shoqėrim me tė jatin e saj ose me ndonjė qė i ndalohet martesa me tė dhe tė shkojnė nė vendet ku si zakonisht shkojnė pėr vizitė ose nė vende tjera tė lejuara pėr tė njohur intelektin, shijen dhe tiparet e personalitetit tė saj, por me kusht qė tė jetė e veshur me veshje sipas normave tė sheriatit. Kjo ėshtė njė pjesė e domethėnies sė hadithit tė Pejgamberit a.s.: "Dhe kėrkon tė shohė diēka qė indukion martesėn, le tė veprojė ashtu! ". Nėse mashkulli dėshiron sinqerisht tė fejojė ndonjė femėr, atėherė i lejohet ta shohė atė me dijen ose pa dijen e saj e tė familjes sė saj. Xhabir Ibn Abdull-Ilahu, pėr gruan e vet thotė: "Fshehesha pas drurit pėr ta parė atė".

Nga hadithi i Mugires nėnkuptojmė se nuk i lejohet babait tė pengojė tė bijėn e vet pėr tė parė atė qė dėshiron ta fejojė me qėllim tė sinqertė. Nėse e ndalon nė emėr tė traditės, atėherė duhet tė dijė se tradita i nėnshtrohet sheriatit e jo e kundėrta.

Nuk i lejohet babait, tė fejuarit ose tė fejuarės qė ta keqpėrdorin mundėsinė (e afruar nga sheriati), dhe tė lejojnė qė i fejuari dhe e fejuara nė emėr tė fejesės tė shkojnė nė teatro, nė klube e nė qendra tregtare pa u shoqėruar me ndonjėrin nga tė ndaluarit e saj pėr martesė. Kjo traditė sot ėshtė e zakonshme nė mesin e muslimanėve, tė cilėt dėshirojnė t'i imitojnė qytetėrimin dhe traditat e Perėndimit.

Fejesa e ndaluar

Muslimanit nuk i lejohet ta fejojė gruan qė ėshtė nė idet, ngase nė kėtė periudhė e pengon martesa e kaluar. Dėshira pėr fejesė nė kėtė rast mund tė shfaqet me anė tė gjesteve indirekte ose sugjestioneve e jo nėpėrmjet propozimit direkt. Zoti i Madhėruar thotė:

"Paraqitja juaj pėr martesė ndaj grave (qė kanė kryer afatin e tyre), nė mėnyrė tė tėrthortė ose mbaitja e fshehtėsisė nė veten tuaj, nuk ėshtė mėkat pėr ju". (El-Bekare, 235)

Gjithashtu i ndalohet muslimanit tė fejojė gruan qė ėshtė e fejuar me vėllain musliman, ngase i fejuari i parė ka tė drejtėn qė duhet tė respektohet pėr tė ruajtur lidhjen dhe dashurinė midis njerėzve. Muslimani ėshtė larg moralit qė kundėrshton burrėrinė dhe qė i ngjanė grabitjes e sulmit. Nė qoftė se i fejuari i parė e prishė fejesėn dhe lejon tė dytin qė ta fejojė tė fejuarėn e tij, atėherė nuk ka kurrfarė mėkati.

Muslimi transmeton se Pejgamberi a.s. ka thėnė:

"Besimtari ėshtė vėlla i besimtarit. Nuk i lejohet besimtarit tė japė ēmim mė tė lartė se atė qė e ka ofruar vėllai i tij (nė fe) si dhe (nuk i lejohet) ta fejojė tė fejuarėn e vėllait tė vet (nė fe) ". (Transmetim i Muslimit.)

Buhariu gjithashtu transmeton se Pejgamberi a.s. ka thėnė:

"Njeriu mund tė fejojė tė fejuarėn e ndokujt tjetėr vetėm nė qoftė se prishet fejesa me tė parin ose t'i japė leje i pari." (Transmetim i Buhariut.)

Pėlqimi i vajzės

Vajza jep pėlqimin pėr martesė dhe nuk i lejohet tė jatit tė saj ose tutorit qė ta refuzojė ose ta lė pas dore pėlqimin e saj. Pejgamberi a.s. thotė:

"Gruaja qė ka qenė e martuar ka mė shumė tė drejtė pėr veten e saj se tutori, ndėrsa prej vajzės kėrkohet pėlqimi, e pėlqimi i saj ėshtė edhe heshtja ". (Transmetim unanim.)

Njė vajzė shkon te Pejgamberi dhe e lajmėron se i jati i saj dėshiron ta martojė me njė person qė ajo e urrenė dhe kur ia len asaj tė drejtėn pėr zgjedhje, ajo thotė:

"Pranoj atė qė veproi babai im por dėshiroj qė t'u tregoj grave se kjo ēėshtje nuk u takon etėrve" (Transmetim i Ibn Maxhes dhe i tė tjerėve.)

Nuk i lejohet babait ta vonojė martesėn e sė bijės sė vet nė qoftė se vjen dhe e kėrkon njė njeri me fe e moral. Nė kėtė kontekst, Pejgamberi a.s. thotė:

"Tri giėra nuk vonohen: namazi, xhenazja dhe martesa me nieriun adekuat ".

Ai pėrsėri thotė:

"Nėse ju vjen ndokush qė ėshtė fetar dhe i moralshėm, martone, e nėse jo, atėherė do tė ndodhin fitne e korrupsion i madh nė tokė". (Transmetim i Ibn Maxhes dhe i tė tjerėve.)

Gratė e ndaluara

Muslimanit i ndalohet martesa me ndonjėrėn nga kėto femra:

1. Gruaja e babait, qoftė e lėshuar ose qė i ka vdekur burri. Kjo martesė lejohej nė periudhėn paraislame, mirėpo me shpalljen e Islamit kjo formė e martesės anulohet, ngase-gruaja e babait ka trajtimin e nėnės pas martesės sė saj. Ėshtė e natyrshme qė ndalimi i tillė tė mbrojė autoritetin e prindit. Ndalimi i pėrhershėm i kėsaj martese i kėputė tė gjitha shpresat dhe i pėrforcon lidhjet e respektit tė ndėrsjellė.

2. Nėna, pastaj gjyshja, qoftė nga nėna apo babai, e mė tutje.

3. E bija, vajza e tė bijės ose tė birit, e mė tutje.

4. Motra, qoftė nga babai ose nga nėna.

5. Halla - motra e babait, nga babai ose nga nėna.

6. Tezja - motra e nėnės, nga babai ose nga nėna.

7. Bijat e vėllait.

8. Bijat e motrės.

Kėto tė afėrta nė Islam quhen meharim (tė ndaluara) ngase muslimanit i ndalohen me ndalim tė pėrhershėm, pa marrė parasysh kohėn apo vendin. Pėr kėto edhe burri quhet mahreni ngase ėshtė. i ndaluar pėr to.

Urtėsia e penginiit tė martesės me gratė e lartpėrmendura ėshtė e qartė.

a. Natyra e njeriut refuzon tė ketė epshe seksuale ndaj nėnės, motrės ose bijės sė vet, bile ekzistojnė edhe disa kafshė qė i refuzojnė lidhjet gjinore me tė afėrmet. Pėrveē kėsaj, njeriu respekton tezen dhe haffėn si nėnėn e vet, kurse xhaxhain dhe dajėn si baba tė vetin.

b. Sikur tė mos kishte ndalim kategorik nga sheriati, atėherė do tė rrezikoheshin lidhjet midis burrit dhe atyre ngase ekzistojnė lidhje tė ngushta intime e private.

c. Midis burrit dhe kėtyre tė afėrmeve ka dashuri stabile qė manifestohet nėpėrmjet respektimit, dhe pėr kėtė shkak mė mirė ėshtė pėr tė qė tė kėrkojė tė huajat me anė tė martesės, sepse kėshtu vendosen lidhje tė reja dhe zgjerohet sfera e dashurisė midis njerėzve!

"Dhe nė mesin tuaj bėri mėshirėn dhe dashurinė!". (Er-Rrūm, 21)

ē. Dashuria instinktive qė lind midis nieriut dhe tė afėrmeve tė tij tė cilat i cekėm pak mė parė, dhe qė mbėshtetet nė lidhje shpirtėrore e sentimentale, duhet tė mbetet e fortė dhe e pėrhershme pėr tė qenė bazė e lidhjes midis tyre dhe parim i kujdesit, dashurisė e respektit. Nėse kjo dashuri shndėrrohet nė martesė, nė konflikt e mospajtim, atėherė shkaktohen pėrēarje, lidhjet familjare s'janė stabile, tė forta dhe tė vazhdueshme.

d. Pasardhėsit nga lidhjet e tilla me tė afėrmet mund tė jenė tė dobėt dhe me tė meta. Nėse nė organizmin e personit ka ndonjė deformim fizik apo psikik, atėherė mund tė trashėgohet nė kėtė mėnyrė. dh. Gruaja ka nevojė pėr ndokėnd qė mbron tė drejtat e saj dhe interesin e saj para burrit, posaēėrisht nė rast tė prishjes sė marrėdhėnieve midis tyre. Pra, si mund ta mbrojė atė kur vetė ai ėshtė sulmues i saj?

Martesa e ndaluar nga qumėshti

9. Muslimanit i ndalohet martesa me gruan qė i ka dhėnė gji nė vegjėli, ngase ajo ka fituar statusin e nėnės nėpėrmjet qumėshtit qė ėshtė shndėrruar nė mish e eshtra. Tė dhėnurit gji rezulton me lidhje tė maternitetit mes tij dhe asaj. Kėto lidhje nė fillim mund tė jenė tė fshehta mirėpo nė ndėrdijen e tij deponohen dhe dalin nė raste eventuale. Kushtėzohet ndikimi i ushqimit tė tillė qė tė jetė nė kohėn e vegjėlisė, gjegjėsisht para moshės dyvjeēare, kur qumėshti konsiderohet ushqim i parė i foshnjės. Sasia e gjidhėnies duhet tė jetė pesė herė, gjegjėsisht pesė thithje deri nė ngopjen e foshnjės.

Nė bazė tė transmetimeve nėnkuptohet se numri pesė ėshtė mė i preferuari dhe mė i pranuari.

10. Gjithashtu ndalohen motrat nga qumėshti, ngase sikur meshkujt qė shndėrrohen nė vėllezėr, ashtu edhe femrat shndėrrohen nė motra. Nė kėtė kontekst, Pejgamberi a.s. thotė:

"Ē'ndalohet nga gjenealogjia, ndalohet edhe nga qumėshti!" (Transmetim unanim.) Siē ndalohen halla, tezja, e bija e vėllait dhe e bija e motrės nga gjenealogjia, gjithashtu ndalohen edhe nga qumėshti.

Ndalimet nėpėrmjet martesės

11. Ndalohet nėna e gruas nė kurorė ngase sipas Islamit, pas kurorėzimit me tė bijėn e saj, ajo pėr bashkėshortin trajtohet si nėnė e tii.

12. Ndalohet edhe e bija e gruas me tė cilėn martohet burri, e nėse nuk ka marrėdhėnie seksuale me tė dhe e lėshon, atėherė i lejohet martesa me tė bijėn e saj.

13. Gjithashtu ndalohet gruaja e djalit tė vėrtetė e jo e djalit tė adoptuar, ngase Islami nuk pranon legjislaturėn e sistemit tė adoptimit pėr shkak tė kundėrshtimit tė tė vėrtetės dhe realitetit, gjė qė rezulton me ndalimin e hallallit dhe lejimin e haramit. Zoti i Madhėruar thotė:

"E as nuk ua bėri djem tuaj tė adoptuarit tuaj (fėmijėt e tjetėrkujt, qė i adaptoni si tė juaj). Kėto janė vetėm thėniet tuaja qė i shqiptoni me gojėt tuaja, e All-Ilahu e thotė atė qė ėshtė realitet, dhe Ai udhėzon nė rrugė tė drejtė". (Ah'zāb, 4)

Pra, kjo ėshtė vetėm fjalė goje, nuk e ndryshon realitetin dhe nuk e bėn tė huajin tė afėrt.

Kėto gjėra tė lartpėrmendura ndalohen pėr shkak tė lidhjeve martesore qė kanė nevojė pėr marrėdhėnie tė forta tė ndėrsjella.

Bashkimi i dy motrave

14. Islami ia ndalon muslimanit martesėn me dy motra nė tė njėjtėn kohė (ky akt lejohej nė kohėn paraislame). Me kėtė ndalim Islanł dėshiron tė mbrojė dashurinė dhe lidhjen midis dy motrave, ngase mund tė shkatėrrohen po qe se bėhen gra tė njė burri.. Islami nė mėnyrė tė qartė ndalon martesėn me dy motra njėkohėsisht, kurse

Pejgamberi shton e thotė:

"Nuk lejohet martesa me gruan dhe hallėn e saj e as me tezen njėkohėsisht ". (Transmetim nė dy sahihėt.)

Pejgamberi gjithashtu thotė:

"Nėse veproni ashtu, do t'i kėputim lidhjet e farefisnisė."

Meqė Islami i pėrforcon lidhjet farefisnore, atėherė si mund tė pranojė diēka qė i shkatėrron?!

Tė martuarat

15. Nuk i lejohet gruas sė martuar tė martohet pėrderisa ėshtė nė martesė. Gruaja e tillė mund tė martohet vetėm nė kėto rrethana:

a. Tė pėrfundojė martesa me vdekje ose shkurorėzim,

b. Tė pėrfundojė koha e idetit e cila e mbron sinqeritetin e saj ndaj martesės sė parė. Periudha e idetit pėr gruan me bar-rė zgjat deri nė lindje, pa marrė parasysh se a ėshtė e gjatė apo jo.

Ideti i gruas tė cilės i ka vdekur burri, zgjat katėr muaj e dhjetė ditė. E shkurorėzuara pret kalimin e tre menstruacioneve me qėllim qė tė sigurohet pastėrtia e gjakut nga frika se mos ka mbetur diēka nga sperma e burrit tė mėparshėm. Ky kujdes vjen nė shprehje nga frika se mos ngatėrrohen rredhat. Kjo nuk vlen pėr tė rejat dhe tė moshuarat qė s'kanė tė pėrmuajshme dhe ideti i tyre zgjat tre muaj. Zoti i Madhėruar thotė:

"E ato gra qė janė tė shkurorėzuara, janė tė. oblige tė presin tre menstruacione. Nėse ato i besojnė All-Ilahut dhe Ditės sė fundit, atyre nuk u lejohet tė fshehin atė qč All-Ilahu e krijoi nė mitrat e tyre". (El-Bekare, 228)

"E ato nga gratė tuaja, tė cilave u ėshtė ndėrprerė cikli mujor (tė pėrmuajshmet) nėse nuk e kanė ditur, koha e priqes sė tyre ėshtė tre muaj, gjithashtu edhe ato qė ende nuk kanė pasur tė pėrmuajshmet pėr gratė shtatzėnė, afati i pritjes sė tyre ėshtė derisa tė lindin". (Talāk, 4)

"E ata qė vdesin dhe lėnė gra pas vete, ato (gratė) presin katėr muaj e dhjetė ditė". (El-Bekare, 234)

Tė gjitha kėto pėsėmbėdhjetė Iloje tė grave tė ndaluara pėr martesė, Kur'ani i pėrfshinė nė tre ajete tė sures "Nisa":

"Mos u martoni me ato gra me tė cilat ishin tė martuar prindėrit tuaj, me pėrjashtim tė asaj qė ka kaluar (para Islamit) sepse ajo ishte turpėsi, pėrbuzje e traditė e shėmtuar.

U janė ndaluar juve (tė martoheni me): nėnat tuaja, bijat tuaja, motrat tuaja, hallat tuaja, tezet tuaja, bijat e vėllait, bijat e motrės, nėnat tuaja qė ju kanė dhėnė gji, motrat nga gjiri, nėnat e grave tuaja (vjehrrat) dhe vaizat qė janė nėn kujdesin tuai e tė lindura (prej babait tjetėr) nga gratė tuaja me tė cilat patėt kontakt e nėse nuk keni patur kontakt me to atėherė s'ka pengesė (tė martoheni me ato vajza), dhe (janė tė ndaluara) gratė e bijve tuaj qė janė tė lindjes suaj (jo tė bijve tė adoptuar), dhe tė bashkoni (pėrnjėherė nė niqah) dy motra, pėrpos asaj qė ka kaluar. Vėrtet, All-Ilahu falė shumė, ėshtė mėshirues i madh.

(Nuk ju lejohet tė martoheni) edhe me gra tė martuara (qė kanė burra e nuk janė tė lėshuara), pėrveē atyre qė i keni futur nė pushtetin tuaj (robėreshat e luftės). Ky ėshtė obligim mbi ju nga All-llahu. U janė lejuar pos kėtyre (qė u pėrmendėn), tė tjerat qė t'i merrni me pasurinė tuai (me niqah) duke pasur pėr qėllim bashkėshortėsinė e jo kurvėrinė. E pėr atė qė e pėrjetuat ju nga ato (gratė me tė cilat patėt kurorė), jepnu shpėrblimin e tyre tė caktuar se ėshtė obligim. E nuk ka pengesė pėr ju, pas pėrcaktimit (tė niqahit), nė atė qė ju pėlqeni mes vete. All-Ilahu ėshtė i gjithėdijshėm, i urtė". (Nisa, 22-24)

Gratė idhujtare

16. Ndalohet martesa edhe me gratė idhujtare, tė cilat i adhurojnė putat si psh. idhujtaret arabe ose idhujtaret tjera tė ngjashme me to. Zoti i Madhėruar thotė:

"Mos u martoni me idhuitare derisa ato tė besojnė (Zotin). Njė robėreshė besimtare ėshtė mė e vlefshme se njė idhuitare, edhe nese a)o (idhujtarja) ju mahnit. Mos u martoni as me idhuitarė derisa qė ata tė besojnė (Zotin). Njė rob besimtar ėshtė mė i vlefshėm se idhujtari edhe nėse ai ju mahnit. Ata ju ftojnė nė zjarr, e All-llahu me mėshirėn e vet ju fton nė xhennet". (El-Bekare, 221)

Ajeti tregon se muslimanit i ndalohet martesa me idhujtare ashtu siē i ndalohet muslimanes tė martohet me idhujtar pėr shkak tė dallimit tė madh nė fe. Kėta thėrrasin nė xhennet e ata nė zjarr, kėta besojnė Zotin, pejgamberinė e botėn tjetėr kurse ato i bėjnė shok Zotit, mohojnė pejgamberinė dhe refuzojnė botėn tjetėr.

Meqė nė martesė ka qetėsi e dashuri, atėherė si tė afrohen kėto dy palė tė kundėrta njėra me tjetrėn?!

Martesa me gratė qė janė ithtare tė Librit

Kur'ani lejon martesėn me gratė qė janė ithtare tė Librit, si p.sh. me hebraiket dhe tė krishteret, ngase ka njė trajtim tė posaēėm ndaj ithtarėve tė Librit dhe i konsideron ithtarė tė fesė qiellore, pa marrė parasysh devijimet dhe ndryshimet qė i kanė bėrė. Ashtu siē lejohet ngrėnia e ushqimit tė tyre, gjithashtu lejohet edhe lidhja martesore me gratė e tyre. Zoti i Madhėruar thotė:

"Sot i lejuam pėr ju ushqimet e mira dhe ushqimet (tė therurat) e ithtarėve tė Librit janė tė lejuara (hallall) pėr ju, edhe ushqimet (tė therurat) tuaja janė tė lėjuara pėr ta (u janė lejuar). Gra tė ndershme besimtare dhe (gra) tė ndryshme nga ato tė cilave u ėshtė dhėnė Libri para jush, kur atyre u jepni pjesėn e caktuar tė kurorės, e jo amoralitetin dhe jo si dashnore ilegale". (Maide, 5)

Kjo ėshtė njė pasqyrė e tolerancės islame, e cila nuk mund tė haset te asnjė fe tjetėr qiellore. Edhe pse ithtarėt e Librit akuzohen pėr kufėr e humbje, i lejohet muslimanit tė martohet me ithtaren e Librit. Ajo vazhdon nė fenė e saj qiellore por nė tė njėjtėn kohė ėshtė edhe grua e (muslimanit), amvise nė shtėpinė e tij, qetėsi pėr shpirtin e tij, ruajtėse e sekreteve tė tij dhe nėnė e fėmijėve tė tij. Kur Zoti flet rreth ēėshtjes sė martesės dhe fshehtėsirave tė saj, thotė:

"Ai krijoi nga vetė lloji juaj palėn (gratė), ashtu qė tė gjeni prehje tek ato dhe midis jush krijoi dashuri e mėshirė". (Er-Rrūm, 21)

Kėtu vlen tė cekim se pėr muslimanin mė shumė preferohet martesa me muslimanen e devotshme se sa me muslimanen qė e pranon Islamin vetėm si trashėgim nga prindėrit e vet.

Nė kėtė kontekst, Pejgamberi a.s. thotė:

"Merre atė qė ėshtėfetare dhe do tėjesh i lumtur!" (Transmetim i Buhariut.) Nėse e njohim kėtė gjė, atėherė do tė kuptojmė se pėr muslimanin mė e mirė do tė ishte martesa me ndonjė muslimane se sa me ithtaren e Librit.

Nė qoftė se muslimani frikohet nga pasojat qė i lė kjo martesė nė besimin e fėmijėve tė tij ose nė sjelljet e tyre, atėherė obligohet tė veprojė me menēuri dhe tė largohet nga ky rrezik.

Nė qoftė se nurriri i muslimanėve ėshtė i vogėl (nė mėrgim), atėherė preferohet qė tė ndalohet martesa me jomuslimanc, ngase nė qoftė se ndodh e kundėrta, atėherė nėnk-uptohet se shumė femra muslimane do tė mbeten tė pamartuara. Meqė, nė kėtė mėnyrė shoqėria islame dėmtohet, atėherė dėmi i tillė mund tė largohet me suspendimin graduai tė kėtij lejimi.

Martesa e muslimanes me jo muslimanin

I ndalohet muslimanes tė martohet, me jomuslimanin qoftė ithtar i Librit apo jo. Nė kėtė kontekst, Zoti i Madhėruar thotė:

"Mos i martoni idhujtarėt derisa tė besojnė!" (El-Bekare, 221)

Pėr besimtaret emigrante thotė:

"Nėse vėrtetoni se ato janė besimtare atėherė mos i ktheni ato te jobesiintarėt, sepse as ato nuk janė tė lejuara pėr ta e as ata nuk janė tė lejuar pėr to!" (Mumteine, 10)

Meqė nuk ka pėrjashtim pėr ithtarėt e Librit, atėherė pėr tė gjitha muslimanet martesa e tillė ėshtė e ndaluar.

Islami lejon muslimanin tė martojė hebraiken ose tė krishteren por nuk e lejon muslimanen tė martohet me ndonjėrin prej tyre, ngase burri ėshtė shtylla e shtėpisė, mė i fuqishėm se gruaja dhe pėrgjegjės ndaj saj. Islan-ii garanton besinłn e gruas qė ėshtė ithtare e Librit nė martesėn me muslimanin dhe i respekton tė drejtat e saj nė pėrgjithėsi, mirėpo asnjė fe tjetėr nuk i garanton tė drejtat e gruas qė i takon fesė tjetėr e as lirinė e besimit tė saj, si p.sh. Krishterė dhe Hebraizmi.

Pra, si ta rrezikojė Islami ardhmėrinė e muslimaneve dhe t'i gjuajė nė duart e atyre qė nuk e nderojnė fenė e tyre si dhe nuk i mbrojnė tė drejtat e tyre?!

Nė bazė tė kėsaj, nėnkuptohet se burri obligohet tė respektojė besimin e gruas sė vet pėr tė patur nłrėkuptim nė jetė.

Muslimanii boson nė origjinėn e Hebraizmit dhe Krishterimit si fe qiellore, pamarrė parasysh devijimet. Ai beson nė Tevratin e Inxhilin si libra tė shpallur nga Zoti, ashtu siē beson nė Musain dhe Isaun si pejgainberė tė Zotit. Pra, ithtarja e Librit jeton nė kraharorin e njeriut qė respekton fenė e saj, Librin e saj dhe Pejgamberin e saj, bile muk ka iman nėse vepron ndryshe, kurse hebreu apo i krishteri nuk e pranojnė as Islamin, as Librin e Islamit e as Pejgamberin e Islamit; pra si mund tė jetojė muslimania nė atė rreth, kur dihet se ajo ka obligime fetare, farze e vaxhibe, hallalle e harame!? Ėshtė e pamundshme qė muslimania ta mbrojė nderin e saj fetar dhe ta mbrojė fenė e saj kur ballafaqohet drejtpėdrejt me burrin e saj?

Kėshtu arsyetohet edhe qėllimi i Islamit qė ndalon martesėn e muslimanit me idhujtare. Meqė Islami refuzon idhujtarinė dhe totemizmin nė mėnyrė kategorike, atėherė si do tė ketė qetėsi, dashuri e harmoni midis tyre?

Bashkimi i kėtyre dyve i ngjan fjalės sė njė poetit arab antik qė thotė:

Ēfarė martese bėn Suhejli me Thurejjen,
Zoti i gėzoftė, tė dy harmoni s'mund lė kenė
Kur ndahet, ajo ėshtė shamite,
e Suhejli kur ndahet, ėshtė jemenas!?

Prostitutat

17. Me termin "prostituta" nėnkuptojmė gratė qė haptazi merren me kurvėri dhe fitojnė tė holla nėpėrmjet kėtij profesioni. Murthid ibn Ebi Murthid kėrkonte lejen prej Pejgamberit a.s. tė martohet me njė lavire qė e njihte prej kohės paraislame e qė quhej I'nāk, mirėpo ai refuzoi dhe zbriti ajeti i Kur'anit:

"Pushti nuk do tė duhej tė martohej me tjetėrkė pos me ndonjė grua tė pėrdalė ose idhujtare, e me gruan e pėrdalė nuk do tė duhej tė martohet kush pos ndonji pushti apo idhujtar. Ajo (lavirja), (ose martesa me tė) ėshtė endaluar pėr besimtarėt." (Nur, 3)

Pastaj Pejgamberi ia lexon kėtė ajet dhe i thotė:

"Mos e marto!" (Kėtė ngjarje e transmetojnė Ebu Davudi, Nesaiu dhe Tirmidhiu.)

Zoti i Madhėruar lejon martesėn me besimtaret dhe me ithtaret e Librit, ashtu siē lejon edhe martesėn e burrave, por me kusht qė tė kenė pėr qėllim bashkėshortėsinė e jo prostitucionin. Ai qė se pranon kėtė parim tė Kur'anit konsiderohet mushrik, dhe i lejohet tė martohet vetėm me mushrike. Ai qė pranon kėtė parim dhe obligohet se do ta aplikojė por martohet me atė qė e ka tė ndaluar pėr martesė, konsiderohet zani.

Ky ajet vijon pas ajetit tė dėnimit nė suren "Nūr":

"Laviren dhe pushtin t'i rrihni, secilin prej tyre me nga njėqind tė rėna". (Nūr, 2)

Ky ėshtė dėnim fizik e ai ėshtė dėnim etik. Ndalimi i martesės me pushtin e laviren, sipas traditės bashkėkohore, i ngjanė dėnimit me hqjen e nderit tė qytetarit, me anulimin e shtetėsisė ose me privimin e disa tė drejtave tė posaēme.

Pasi qė e sqaron kuptimin e ajetit tė lartpėrinendur, Ibn Kajjimi, (Zoti e mėshiroftė), thotė: "Ky parim ėshtė i qartė dhe i obliguar nga Kur'ani, bile obligim instinktiv dhe racional. Zoti i Madhėruar ia ndaloi robit tė Vet tė jetė burrė i tradhtuar, bashkėshort i mashtruar dhe njeri i degraduar i cili do tė martohet me lavire. Zoti d.m.th. e nibolli nė njerėzit instinktin qė kėtė ta urrejnė dhe ta dėnojnė. Pėr kėtė shkak, nėse dėshirojnė njerėzit tė shajnė ndokėnd, thonė: "Burri i lavires!" Zoti nuk e lejon muslimanin tė jetė i tillė". (Igathetul-lehefan vėll, 1, f. 66-67.) "Ndalimi i tillė sqarohet mė tepėr nga fakti se gruaja e tillė bėn krim kundėr burrit tė vet dhe shoqėrisė. Ajo fėlliq shtratin e burrit tė vet dhe shkatėrron rrjedhėn tė cilėn Zoti dėshiron ta mbrojė pėr hir tė integritetit dhe funksionimit tė pastėr tė shoqėrisė, qė e konsideron edhe dhunti tė Veten pėr njerėzinė. Prostitucioni shkakton kaos nė lidhjet e rrjedhės familjare. Njė prej karakteristikave tė urta tė sheriatit ėshtė ndalimi i martesės me lavire (prostitute) derisa tė pendohet dhe ta bėjė tė ditur se nuk ėshtė me barrė. (Pastėrtia e saj vėrtetohet me anė tė tė pėrmuajshmeve)".

Po ashtu, lavirja ėshtė grua e degraduar...

Zoti i Madhėruar e ka bėrė martesėn pėr hir tė dashurisė e mėshirės. Pasi qė dashuria ėshtė e pastėr, atėherė si mund e keqja tė jetė e dashur pėr burrin e mirė? Btirri quhet zevxh nga dualiteti e qė do tė thotė barabarėsi: dy tė martuarit janė dy palė tė barabarta, e sipas sheriatit, nuk mund tė j enė tė barabartė i miri me tė keqen, ngase nė rage tė cila nuk lindin dashuria, mėshira ose respekti i ndėrsjellė. E vertetė ėshtė fjala e Zotit kur thotė:

"Tė kėqijat (gra ose fjalė) janė pėr tė kėqijtė dhe te kėqijtė janė pėr tė kėqijat, ndėrsa tė ndershmet janė pėr tė ndershmit dhe tė ndrershmit janė pėr tė ndershmet". (Nūr, 26)

Martesa e pėrkohshme (mut'a)

Martesa nė Islam ėshtė kontratė e fortė dhe betim i rėndėsishėm mes dy bashkėshortėve pėr njė jetė tė pėrbashkėt e tė pėrhershme, me qėllim qė tė realizohet fryti psikik tė cilin e potencon Kur'ani (qetėsia shpirtėrore, mėshira dhe dashuria). Qėllimi qytetėrues i martesės ėshtė tė sigurohet vazhdimėsia dhe tė mbrohet ekzistenca e gjinisė njerėzore.

"All-Ilahu krijoi pėr ju bashkėshorte nga vetė Iloji juaj, e prej bashkėshorteve tuaja fėmijė e nipėr dhe ju furnizoi me (ushqime) tė mira." (Nahf, 72)

Martesa mut'a nėnkupton lidhjen bashkėshortore me interval kohor tė caktuar dhe me kompensim tė posaēėm, pa u realizuar ajo qė u cek mė parė. Kėtė Iloj tė martesės Pejgamberi a.s. e lejoi para stabilizimit legjislativ tė Islamit. Ai e lejoi nė rrugė e beteja e pastaj e ndaloi nė mėnyrė tė pėrhershme.

Nė fillim e lejoi ngase njerėzit ishin nė fazėn e quajtur "periudhė e tranzicionit" prej xhahilijetit nė Islam, dhe ishin mėsuar me prostitucionin qė ishte shumė i pėrhapur nė periudhėn paraislame.

Pasi qė pėr Fenė islame njerėzit dilnin nė luftė e xhihad, filluan tė ndiejnė vėshtirėsi nga largimi prej grave tė tyre. Pjesėmarrėsit e tillė ishin tė fortė e tė dobėt, dhe ekzistonte frika q'ė tė dobėtit tė ngatėrroheshin me prostitucionin, qė konsiderohet rrugė mė e keqe dhe mė e pamoralshme. Ata qė ishin tė fortė dėshironin ta tredhnin vetveten. Nė kėtė kontekst ibn Mes'udi thotė:

"Luftonim bashkė me Pejgamberin a.s. pa i patur gratė me ne, dhe thamė: 'A nuk tredhemi?' Kėshtu Pejgamberi a.s. na ndaloi kėtė mendim dhe na lejoi tė martohemi pėr njė kohė tė caktuar". (Transmetim unanim)

Pra, lejimi i martesės sė kufizuar nė kohė (mut'a), ishte zgjidhje e problemit tė grupit tė dobėt dhe atij tė fortė, si dhe hap pėr vazhdimin legjislativ deri te jeta e pėrkryer martesore, nė tė cilėn realizohen tė gjitha qėllimet, gjegjėsisht realizohen mbrojtja, stabilizimi, vazhdimėsia, mėshira, dashuria dhe zgjerimi i lidhjeve shoqėrore. Mėnyra graduale e Kur'anit pėr ndalimin e alkoolit dhe kamatės, tė cilat ishin tė pėrhapura nė periudhėn paraislame, gjithashtu nga Pejgamberi a.s. u aplikua edhe pėr ndalin-ąn e kurvėrisė. Pejgamberi nė fillim e lejoi niula martesėn por mė vonė rreptėsisht e ndaloi. Kėtė e vėrejmė qartė nga transmetimet e Aliut dhe tė njė grupi tė sahabėve r.a. Muslimi transmeton nė Sahihun e vet se Sibre El Xhuhniu ka luftuar me Pejgamberin a.s. nė ēlirimin e Mekkes dhe se na ka lejuar mut'a martesėn mirėpo pas njė kohe shumė tė shkurtė Pejgamberi a.s. ua ndaloi dhe ju tha:

"Zoti ua ndalon atė deri nė Ditėn e Kijametit".

A thua ndalohet rreptėsisht kjo martesė ashtu siē ndalohet martesa me nėnėn, bijėn dhe ngrėnia e cofėtirave, e gjakut dhe e mishit tė derrit, apo lejohet nė rast tė nevojave obligative?

Sipas mendimit tė pėrgjithshėm tė sahabėve, pas stabilizlmit tė sheriatit ky ndalim ėshtė kategorik dhe pa kurrfarė pėrjashtimesh, pėrveē Ibn Abbasit, i cili mendonte ndryshe, gjegjėsisht e lejonte nė raste tė nevojės obligative. Kur pyetet pėr martesėn e tillė, e lejon, ndėrsa kur robi i tij e pyet se a lejohet nė rast kritik dhe kur ka pak gra, ai i pėrgjigjet: "Po!".(Transmetim i Buhariut)

Kur e kupton Ibn Abbasi se njerėzit fillojnė ta keqpėrdorin mundėsinė e tillė dhe nuk e respektojnė rastin e nevojės obligative, atėherė e ndryshon mendimin e vet dhe e ndalon. (Zadul-me'ad, vėll. 4, f. 7, botimi i Subejhit, Transmetimi i Bejhakiut.)

Martesa me mė shumė gra

Islami ėshtė fe qė pėrputhet me instinktin, shqyrton realitetin dhe largohet nga ēdo teprim i dėmshėm. Kėtė e vėrejmė qartė nė qėndrimin e tij ndaj poligamisė, gjegjėsisht ia lejon muslimanit martesėn me mė shumė se njė grua pėr qėllime tė rėndėsishme njerėzore, qofshin individuale apo shoqėrore.

Shumė fe e shoqėri paraislame lejonin martesėn me mė shumė gra, numri i tė cilave arrinte me dhjetėra ose me qindra sosh pa kurrfarė kushtėzimesh e pėrkufizimesh, mirėpo kur u shpall Islami, caktoi kufizime e kushte pėr poligaminė. Numrin mė tė madh tė grave e lejoi deri nė katėr. Kur e pranoi Islamin, Gilan eth-Thekafiu kishte dhjetė gra, dhe nė atė rast Pejgamberi a.s. i tha:

"Zgjedh prej tyre vetėm katėr, e tė tjerat lėshoi!" (Transmetim i Shafiiut, Ahmedit, Tormidhiut, Ibn Maxhes, Ibn Ebi Shejbes, Darukutnit dhe Bejhakiut)

Pejgamberi gjithashtu i urdhėronte tė mbajnė nga katėr gra edhe ata tė cilėt rishtazi e pranonin Islamin ndėrsa ishin tė martuar me tetė ose pesė gra. (Transmetim i Ebu Davudit nė Musnedin e tij.)

Martesa e Pejgamberit a.s. me nėntė gra ishte specifike nga Zoti pėr shkak tė nevojės pėr thirrje nė jetėn e tij dhe nevojės sė ummetit pėr to pas vdekjes sė tij.

Drejtėsia ėshtė kusht pėr lejimin e martesės me mė shumė gra

Islami e kushtėzon muslimanin qė nė martesėn me mė shumė se njė grua tė jetė plotėsisht i drejtė mes dy ose mė shumė grave tė tij, gjegjėsisht tė jetė i drejtė nė veshmbathje, nė ushqim, ne vendbanim dhe nė furnizim. Ai qė nuk mund tė jetė i drejtė nė kėto obligime, nuk mund tė martohet me mė shumė se njė grua. Nė kėtė kontekst Zoti i Madhėruar thotė:

"Nėse frikoheni se nuk do tė jeni tė drejtė, atėherė (martohuni) me njė (grua)!" (Nisā, 3)

Pejgamberi a.s. thotė:

"Nėse ndokush ka dy gra dhe anon nga njėra prej tyre, Ditėn e Kijametit do tė heqė giysmėn e trupit zvarrė ". (Transmetim Unanim.)

Animi i theksuar nė kėtė hadith nėnkupton keqpėrdorimin e tė drejtave qė ju takojnė e jo vetėm animin sentimental. Pra, meqė kjo ka tė bėjė me njė drejtėsi tė pamundshme, vėrejtėm se Zoti falė dhe mėshiron:

"Ju kurrsesi nuk do tė mund ta mbani drejtėsinė midis grave edhe nėse pėrpiqeni, pra mos anoni plotėsisht nga njėra e ta lini tjetrėn si tė varur". (Nisā, 129)

Kur Pejgamberi a.s. dėshironte tė udhėtojė, pėrdorte shortin dhe cilės i binte shigjeta, e shoqėronte. Ai kėtė e bėnte me qėllim qė ta pengonte hidhėrimin dhe ta ruante qetėsinė e tė gjithave. (Transmetim Unanim.)

Pejgamberi a.s. i cili vepronte me drejtėsi, thotė: "O Zot, kjo ėshtė ndarja ime pėr atė qė e posedoj, mė fal pėr atė qė s'e posedoj e Ti e posedon!" (Transmetim i autorėve tė suneneve.)

Urtėsia e lejimit tė martesės me mė shumė gra

Islami ėshtė fjala e fundit e Zotit me tė cilėn e pėrfundoi ciklin e mesazheve dhe pėr kėtė shkak miratoi sheriatin e pėrgjithshėm e tė pėrhershėm qė vlen pėr tė gjitha vendet dhe pėr mbarė njerėzinė nė botė. Ai nuk vlen pėr qytetarin mė shumė sesa pėr fshatarin, e as mė shumė pėr vendet arktike sesa pėr ato ekuatoriale, ai gjithashtu nuk kufizohet pėr njė kohė e t'i lėrė pas dore kohėt dhe gjeneratat tjera.

Ai e ēmon nevojėn e individėve dhe tė shoqėrisė pa kurrfarėdallimi. Meqė ka njerėz qė kanė dėshirė tė madhe pėr vazhdimin e mirėpo janė tė martuar me gra sterile, atėherė a nuk do tė ishte mė mirė qė ata tė martohen edhe me gra tjera dhe ta realizojnė dėshirėn e vet, por me kusht qė t'i mbrojnė tė drejtat e tė parės?
Gjithashtu ka njerėz qė kanė potencial tė madh seksual mirėpo janė tė martuar me gra frigjide, tė sėmura ose me periudhė tė gjatė tė tė pėrmuajshmeve. Nėse kėta njerėz s'mund tė durojnė atėherė pse t'u mos u lejohet martesa me njė grua tjetėr nė vend qė tė kenė dashnore?

Mund tė ndodhė qė numri i grave tė jetė mė i madh se i burrave, veēanėrisht nė raste tė luftės kur vriten burrat dhe fėmijėt, dhe nė kėtė rast nė interes tė shoqėrisė ėshtė qė kėto gra tė martohen e jo tė mbeten tė privuara naa jeta bashkėshortore, qė ėshtė e gėrshetuar me qetėsi, dashuri, mbrojtje dhe ndjenja materiale.

Pėr gratė qė janė mė nė numėr se burrat ka tri alternative:

1. Tė jetojnė tėrė jetėn nė priviniin e tihė tė hidhur.

2. Tė jenė objekt kėnaqėsie e epshi tė ndaluar pėr burrat ose,

3. Tė martohen me njerėz tė martuar qė mund t'i fumizojnė dhe t'i respektojnė.

S'ka dyshim se altemativa e fundit ėshtė zgjidhje mė e pėrshtatshme e mė e drejtė, dhe pėr kėtė ekziston edhe parinł i Islamit:

"Po pėr njė popull qė bindshėm beson, a ka gjykirn mė tė mirė se i All-llahut?". (Māide, 50)

Kėshtu ėshtė ēėshtja e martesės me mė shumė gra pėr tė cilėn Perėndimi i krishterė i kritikon mushmanėt, kurse nė anėn tjetėr ua lejon meshkujve tė vet tė kenė shumė dashnore, duke i injoruar tė gjitha kufizimet dhe pėrgjegjėsitė ligjore ose etike ndaj gruas ose ndaj rrjedhės qė pason nga poligamia joligjore, jofetare e jomorale! Pra, cila prej kėtyre dy zgjidhjeve ėshtė mė e drejtė dhe mė e udhėzuar?



Nura dhe Fustani me Lule


Shėnim: Kjo histori bazohet nė njė ngjarje tė vėrtetė.



***

Nura motra ime, e ngjashme me mua nė fytyrė dhe me shtat si selvia e ka zakon tė lexojė Kur'an vazhdimisht. Tė kėrkosh pėr tė nuk e gjen nė asnjė vend tjetėr vetėm se nė dhomėn e faljes nė ruku, nė sexhde, me duar tė ngritura lart nga qielli. Kėshtu nė mėngjes e kėshtu nė mbrėmje, kėshtu nė mesnatė. Asnjėherė nuk lodhet e as mėrzitet.



Ndėrsa unė isha shumė e interesuar tė lexoja revista artistike e romane, apo duke pare video me shumicė aq shumė saqė mė ėshtė mėrzitur. Ka disa gjėra tė cilat mė janė mėrzitur. Nuk i kryej detyrimet e mia plotėsisht dhe me faljen e namazit nuk jam nė rregull.



E fikja videon mbasi kisha kaluar tre orė duke shikuar filma tė ndryshėm. Ezani i namazit tė sabahut po thirret nė xhaminė pranė shtėpisė. Vajta pėr nė krevat. Dėgjova motrėn tė mė thėrriste nga dhoma e faljes. "Urdhėro, ēfarė do moj Nura?" Mė tha nė mėnyrė tė prerė: "Mos fli para se tė falėsh sabahun". "Ooh... do edhe njė orė tė futet namazi i sabahut. Ezani qė dėgjove ti tani ishte ezani i parė."



Kėshtu ishte ajo edhe para se tė sėmurej me kėtė sėmundje tė keqe e cila ia ka prishur gjumin. Mė thirri: "Hajde o Hėna pranė meje." Nuk mundem nė asnjė mėnyrė te kundėrshtoj kėrkesėn e saj. Sinqeriteti dhe ēiltėrsia e saj nė tė folur duket qartė. "Ēfarė do?" - "Ulu", mė tha. "Ja u ula- po tani"? Me zė tė ėmbėl mė tha: "Gjithsecili do ta shijojė vdekjen dhe Ditėn e Gjykimit do t'ju paguhet plotėsisht shpėrblimi juaj." (Nga Sure Ali Imran, ajeti 185). Heshti njė moment dhe pastaj mė pyeti: "A nuk beson ti se do tė vdesėsh?" "Sigurisht qė besoj", iu pėrgjigja. "A nuk beson ti se do tė llogaritesh pėr ēdo tė madhe e ēdo tė vogėl? O motra ime, a nuk ke frikė nga vdekja dhe tmerret e saj. Vdekja nuk njeh moshė dhe nuk ka kohė tė caktuar." Iu pėrgjigja me zė tė frikėsuar: "Unė kam frikė nga errėsira e ti mė frikėson edhe nga vdekja si tė fle gjumė unė tani? Unė mendova se mė thirre pėr tė mė thėnė se re dakort qė tė vish me ne nė pushimet tona verore". Papritur u pėrgjigj duke thėnė, thėnie me tė cilėn mė goditi mu nė zemėr. "Mundet unė tė udhėtoj kėtė vit larg nė vend tjetėr... Ndoshta, o Hėna. Jeta ėshtė nė dorė ta Allahut." E ja plasi tė qarit. Iu kujtua sėmundja e saj e keqe dhe se doktorėt i kishin thėnė babait diēka secrete, ndoshta sėmundja e saj nuk do ta cojė gjatė. Por kush i tha asaj? Apo zemra ia ndien njė gjė tė tillė.



"Ēfarė po mendon?" Mu drejtua kėtė herė me zė tė ashpėr. "A mendon ti se unė po ti them kėto fjalė se jam e sėmurė? Nė asnjė mėnyrė unė mund tė jem mė jetėgjatė se askush tjeter.. kjo ėshtė nė dorė tė Allahut. Po ti sa do tė jetosh? 20 vjet, 40 apo 100. E ēfare pastaj? Nuk ka dallim ndėrmjet nesh. Tė gjithė do tė shkojmė, do ta lėmė kėtė bote (dynjane) per te shkuar nė xhennet ose pėr nė zjarr. A nuk e ke dėgjuar thėnien e Allahut tė Madhėruar "Kushdo qė do tė largohet prej zjarrit e do tė futet nė xhennet me tė vėrtetė ai ka fituar." (Sure Ali Imran, ajeti 185). U gdhifsh shėndoshė e mirė. Si tha keshtu u ngrit e shkoi. Zėri i saj ende mė tringėllon nė vesh "Allahu tė udhėzoftė mos harro namazin."



***

Ora 8 e mėngjezit. Tė trokitura nė derė. Ky nuk ėshtė orari i zgjimit. Tė qara e klithma. O Allah ē'ka ndodh?! Gjėndja e Nuras ėshtė keqėsuar dhe babai e ka ēuar nė spital. Nga ora 1 e drekės. Telefonoi babai nga spitali. Nėse mundeni hajdeni pėr vizitė tek Nura tani, shpejt. Nėna mė tha se zėri i babait nuk ishte si zakonisht, ka ndodhur dicka. U veshėm shpejt e shpejt.



Ku ėshtė shoferi..? Hipėm me shpejtėsi.. a nuk ėshtė kjo rrugė nė tė cilėn dilja pėr tė shėtitur dukej e shkurtėr ē'ka ajo sot pse kaq e gjatė..? Nėna pranė meje bėn dua pėr tė pa pushim.. ajo ėshtė me tė vėrtetė vajzė e mirė dhe e sjellshme.. nuk e ka parė tė humbė kohėn kot asnjėherė. Arritėm tek dera e jashtme e spitalit.. njė i sėmurė rėnkon.. njė tjetėr i aksidentuar me makinė.. njė i tretė me sy tė mbyllur nuk e di a ėshtė akoma nė dunja apo ka shkuar nė ahiret?! Pamje tė ēuditshme nuk i kisha parė asnjėherė..



I ngjitėm shkallėt me shpejtėsi.. Ajo ėshtė nė dhomėn e urgjencės e unė do t'u coj atje –na tha njė infermjere- po ti mos u bėj merak I tha ajo nėnės se tani ėshtė mė mirė mbasi i kishte rėnė tė fikėt. Nuk lejohet qė tė futet tek ajo mė shumė se njė person. Kjo ėshtė dhoma e urgjencės.



Nė mes tė atij grumbulli doktorėsh e nėpėrmjet njė dritareje tė vogėl e cila formohet me hapjen e derės, shikoj sytė e motrės sime Nura e cila shikon nga unė, e nėna qėndron pranė saj nė kėmbė.. mbas dy minutash nėna doli e cila nuk mundi me i pėrmbajt lotėt. Mė lejuan qė tė futem tė pėrshėndes motrėn por me njė kusht qė mos tė flisja me tė shumė. Dy minuta mjaftojnė pėr ty- mė thanė.



"Si je o Nura? Ti mbrėmė ishe mirė. Ē'ka ndodhi me ty?" U pėrgjigj mbasi mė shtrėngoi dorėn: E unė tani jam mirė uelhamdulilah.. Elhamdulilah porse duart tua janė tė ftohta. Isha ulur nė cep tė krevatit e i preka kėmbėt.. I largoi ato prej meje.. mė fal nėse tė bezdisa i thashė.. jo nė asnjė mėnyrė por mu kujtua thėnia e Allahut tė Madhėruar ku thotė: "Dhe kėmbėt do tė bashkohen me njėra-tjetėrn.(tė mbėshtjella nė qefin). Tek Zoti yt do tė jetė kthimi atė ditė." (El-Kijameh 29.30.)



Bėj dua' pėr mua shumė o Hėna. Ndoshta sė afėrmi do tė takoj ditėt e para tė ahiretit. Kjo rrugė ėshtė e largėt, e punėt e mia tė pakta. Lotėt mė rrodhėn kur dėgjova ē'ka ajo tha.. qava aq shumė saqė mė humbi vetėdija.. nuk pushova sė qari...



***

Me perėndimin e diellit, nė kėtė ditė tė pikėlluar, mbas njė heshtje tė gjatė nė shtėpinė tonė, u futėn tek unė vajza e hallės dhe vajza e tezes. Shpejtėsi fjalėsh. Numri i njerėzve u shtua.. zėrat u pėrzien.. e vetmja gjė qė mėsova se.. Nura vdiq.. prej atij momenti dhe mė pas nuk e di as kush erdhi e as kush shkoi e as ēfarė thanė..



O Allah ku jam unė dhe ē'ka po ndodh.. nuk isha nė gjendje as tė qaja, lotėt mu thanė.. mbas pak mė njoftuan se babai mė kėrkonte me qėllim qė tė pėrshėndesja motrėn pėr tė fundit herė.. nė momentin kur e putha nuk mu kujtua asgjė tjetėr vetėm se pamja e saj nė momentet e fundit.. mu kujtua fjala e saj..{ e kėmbėt do tė bashkohen me njėra-tjetrėn}. E kuptova se me tė vėrtėetė { tek Zoti yt do tė jetė kthimi atė ditė}.

Nuk mė kujtohet tė kem shkuar nė dhomėn e saj tė faljes vetėm se atė natė. Nė ato momente mu kujtua ajo e cila me mua ndau mitrėn e nėnės e ne binjakė..kujtova atė e cila mė shoqėroi nė shqetėsimet e mia.. atė e cila me largoi prej meje vėshtirėsitė e kėsaj jete.. atė e cila shumė bėri dua' pėr mua pėr udhėzim.. atė e cila lotėt I rridhnin pa pushim kur mė fliste pėr vdekjen dhe hallet e saj pėr llogarinė etj...



Kjo ėshtė nata e parė pėr tė nė varr.. ky ėshtė Kur'ani i saj..kjo ėshtė sixhadja e saj.. ky ėshtė fustani i saj me lule tė cilin e pati blerė pėr ditėn e dasmės.. ky ėshtė… e kjo ėshtė… E kujtova atė dhe shumė qava pėr ditėt e mija tė humbura..qava shumė pa ndėrprerje.. e luta Allahun tė mė mėshirojė e tė mė falė pėr tė kaluarėn.. Luta Allahun ta pėrqėndrojė atė nė varrin e saj ashtu sikur mė kishte porositur pėr dua'..



Papritur pyeta vetveten.. po sikur tė isha unė e vdekur? Si do tė ishte gjendja ime? Nuk kėrkova pėr pėrgjigjen e pyetjes shumė pėr shkak se frika ma mbuloi zemrėn. Qava me ngashėrim. Allahu Ekber. Allahu Ekber. Ezani i sabahut po thirret. Por sa bukur kėtė herė!



U ndjeva shumė e qetė kur unė pėrsėritja atė ē'ka thoshte muezini. Mbaroi ezani. U ngrita e fala namazin e sabahut... fala namazin e lamtumirės... sic e fali motra i cili ishte namazi i fundit pėr tė. Fillova tė falem prej aty ku e la motra.



E tani nėse gdhihem nuk e pres mbrėmjen. E nėse ngrysem nuk e pres mėngjesin.