Gurėt nė tėmth

Gurėt nė tėmth, pse shkaktohen?
Formimi i gurėve nė tėmth shkaktohet zakonisht nga njė tepricė e madhe e kolesterolit nė lėngun e tėmthit. Kur njeriu, p.sh., gjatė natės nuk ushqehet, lėngu (vreri) qėndron nė qetėsi nė tėmth. Atėherė kolesteroli kristalizohet dhe pastaj formon gurė tė ngjashėm me gurėt e vegjėl.
Obeziteti dhe diabeti ose mungesa e veprimtarisė sportive, e shtojnė kėtė mundėsi. Nga pikėpamja anatomike, fshikėza e tėmthit ėshtė njė organ me gjatėsi prej rreth 10 cm i gjatė dhe pėrmban rreth 50 ml vrer . Nga jashtė ajo mbulohet nga njė membranė e hollė, e vendosur poshtė mėlēisė dhe qė quhet peritoneum. Pėrgjithėsisht njihen 3 lloje gurėsh: kolesterinikė (qė pėrbėhen nga kolesteroli); pigmentare (qė pėrbėhen nga polimeret e bilirubinės) dhe gurėt e pėrzierė, qė janė ata tė zakonshmit. Sigurisht, shkak ėshtė se me e kalimin e moshės, rritet pėrqindja e kolesterolit nė gjak. Jeta bėhet me sedentare, pra mė me pak lėvizje.



Kur duhet operuar
Shumica e gurėve tė tėmthit, shpesh tė njė dimensioni tė vogėl, nuk japin asnjė shenjė apo simptomė. Pra, ėshtė e panevojshme t’i heqėsh. Por kur ata sjellin dhimbje, duhet menduar pėr t’i hequr. Nė fakt, kėto dhimbje shpesh pasohen me komplikacione tė rėnda. Gurėt bllokojnė tėmthin ose kanalet qė e ēojnė nė zorrė, duke sjellė kėshtu njė kolike hepatike (dhimbje e fortė e mėlēisė, kur guri bllokon daljen e tėmthit, zakonisht pas njė ushqimi tepėr tė yndyrshėm), njė kolecistit tė fortė (si pasojė e infeksionit tė pareteve tė fshikėzės sė tėmthit), angiokolit (me ethe gjer nė 39° - 40° qė mund tė ēojė dhe nė septicemi, infeksion i pėrgjithshėm nė gjak), apo njė pankreatit (inflamacion tė pankreasit).

Trajtimi
Trajtimi me ilaēe u rekomandohet pacientėve nė fazėn kur akoma nuk mendohet pėr operacion, veēanėrisht tek tė moshuarit. Por megjithatė gjysma e pacientėve tė trajtuar kėshtu kanė pasur pėrsėritje tė gurėve, madje dhe komplikime. Pėr kėtė arsye, nė shumicėn e rasteve kirurgjia ėshtė mjeti mė i mirė pėr t’u shėruar. Por ka raste qė nė disa pacientė pėrdoren dhe rrezet laser. Kjo ka tė bėjė me heqjen e gjithė fshikėzės sė tėmthit dhe jo vetėm tė gurėve. Njė kirurg bėn 4 prerje pėr tė lejuar kalimin e mikroinstrumenteve. Ndėrhyrja fillon me njė fryrje tė barkut me gaz, qė tė ngrihet pareti i barkut, nė mėnyrė qė instrumentet brenda tė punojnė pa vėshtirėsi. Pas operacionit gazi thithet dhe hiqet nga barku. Me laparoskopi apo me hapje klasike, anestezia ėshtė gjithnjė e pėrgjithshme.

Vreri dhe yndyrat nė zorrė
Njė javė pas operacionit, pacienti fillon njė veprimtari normale. Njė regjim ushqimor ėshtė i nevojshėm nė kėto raste. Nė gjysmėn e rasteve, operacioni pasohet me njė lloj diarreje. Pėrsėritja e krijimit tė gurėve mund tė ndodhė nė 1 nė 100 e rasteve. Vreri ėshtė njė lėng qė fabrikohet nga mėlēia. Pėrmes tij eliminohen substancat toksike si kolesteroli, etj. Vreri luan rol tė rėndėsishėm nė tretjen e yndyrave nė zorrė. Fshikėza e tėmthit ėshtė njė qeskė e vogėl nė rrugėn qė pėrshkon vreri midis mėlēisė dhe zorrės. Ajo depoziton vrerin gjatė kohės sė qetėsisė dhe e ēliron atė gjatė ngrėnies.



Kėshilla pėr tė parandaluar gurėt nė tėmth:
1- Pėr pėrgatitjen e ēajit tė rigonit ėshtė mirė tė pėrdoret bima e njomė e rigonit
2- Edhe gjethet e thara nė hije tė bimės shėrbejnė pėr kurimin e sėmundjeve
3- Nė rastet kur keni probleme me tretjen, pini njė gotė me ēajin e bimės
4- Pėrdoreni erėzat nė ushqime. Pėrveē shijes sė mirė, parandalon sėmundjet
5- Pėrdorni sa mė pak ushqime tė skuqura dhe kripė
6- Pini sa mė shumė lėngje dhe ujė natyral

Ēfarė e shton rrezikun e gurėve nė tėmth
Ėshtė shumė e drejtė tė dihet qėndrimi nė lidhje me disa lloje ushqimesh, pasi nga pėrdorimi i tyre mund tė provokohet njė krizė. Kėshtu duhen mėnjanuar vezėt, mishi i derrit dhe ai i qengjit, pastėrmanė, mishi i shpendėve, kafeja, agrumet, alkooli dhe frutat e thata si kikirikėt, bajamet, arrat. Rekomandohen ushqimet organike si zarzavate tė freskėta, sidomos lėngu i tyre dhe veēanėrisht, kastraveci dhe rrepa e kuqe. Shumė me rėndėsi do tė ishte edhe konsumimi i sasive tė mėdha tė lėngjeve, qoftė dhe thjesht ujė, por qė duhet tė jenė 2-3 litra nė ditė. Ushqime tė tjera tė nevojshme janė hudhra dhe vaji i hudhrės, arra e kokosit, lėngu i rrushit, mollėt, kajsitė, manat, manaferrat, boronica, kumbulla, dardha, pjepri.

Ekzaminimi dhe trajtimi i gurėve nė tėmth
Gurėt e tėmthit zbulohen me ekzaminime tė tilla si ultrasonografia (EKO) dhe skaneri. Mjekimet pėr shkrirjen e gurėve nuk janė shumė tė efektshme, por ato mund tė jenė tė nevojshme pėr persona qė nuk mund tė pėrballojnė ndėrhyrjen kirurgjikale. Pėr tė parandaluar formimin e gurėve nė tėmth ėshtė e rėndėsishme tė ruhet njė peshė trupore normale, tė zbatohet njė regjim ushqimor i balancuar dhe tė bėhen rregullisht ushtrime fizike. Gjithashtu, ėshtė e nevojshme tė tregohet kujdes, qė tė mos humbni apo tė shtoni shpejt nė peshė. Shumica e gurėve nuk shkaktojnė probleme, vetėm 1-2 % e tyre janė tė aftė pėr tė zhvilluar sėmundje. Megjithatė gurėt e tėmthit mund tė bėhen shkak i njė gjendjeje tė tillė qė njihet si pankreasit.



Gurėt nė tėmth nuk janė tė trashėgueshėm
Pėr tė gjithė specialistėt e shėndetėsisė, gurėt nė tėmth janė njė problem jo shumė i rėndė. Sipas tyre, kjo sėmundje nuk rrezikon jetėn e njerėzve dhe mbi tė gjitha nuk ėshtė e trashėgueshme. Kujdes duhet tė tregohet nė mėnyrė tė veēantė me pėrdorimin e ushqimeve, qė kanė sa mė pak kripė, pėrdorimi i sa mė shumė litrave ujė si dhe evitimi i gjėrave tė skuqura. Pėr tė sėmurėt qė vuajnė nga gurėt nė tėmth, mjekėt popullorė rekomandojnė pirjen e 2 deri 3 gotave nė ditė tė kėtij ēaji. Mjekėt kėshillojnė qė njė gotė tė pihet herėt nė mėngjes, kur nuk keni ngrėnė ende mėngjes, pasi jep efekte tė jashtėzakonshme nė shkrirjen e gurėve. Gjithashtu rigoni ėshtė mjaft i mirė edhe pėr parandalimin e sėmundjeve tė mėlēisė.

Simptomat e shfaqjes sė gurėve nė tėmth
Tėmthi jep dhimbje zakonisht nė hipokondrinė e djathtė, poshtė brinjėve. Ndonjėherė, sipas specialistėve kur irritohet pjesa e diafragmės qė ka kontakt me tėmthin, dhimbja ndihet edhe nė shpatullėn e djathtė. Dhimbja e pankreasit dhe dhimbja e tėmthit mund tė jenė tė lidhura me njėra-tjetrėn, zakonisht nga ngecja e ndonjė guri. Guri nė tėmth mund tė japė dhimbje (ose mund tė shfaqė mbindjesi) nė segmentin midis brinjės sė VII dhe IX qė nga stėrnumi deri nė shtyllėn kurrizore. Kurse inflamacioni i tėmthit rrezatohet nė shpatullėn e djathtė dhe membrana mbėshtjellėse e tėmthit inerviohet nga nervi diafragmatik ose frenik i djathtė duke bėrė qė dhimbja tė pėrqendrohet nė shpatullėn e djathtė dhe sidomos nė anėn e djathtė tė diafragmės


AIDS, zbulohet molekula qė bllokon virusin


Sipas mediave italiane, shkencėtarėt e Universitetit tė Sienės kanė qenė nė gjendje tė zbulojnė njė armik tė ri pėr AIDS. KJO ėshtė njė molekulė e vogėl drejtuar kundėr ‘enzimės qelizore’, qė ėshtė provuar nė gjendje tė bllokojė infeksionin. Zbulimi, fryt i njė kėrkimi binjak tė Cnr dhe Universitetit tė Sienės, ėshtė publikuar nė gazetėn “Medicinal Chemistry”. “Virusi HIV”, shpjegon Giovanni Maga nė Igm-Cnr, “ėshtė njė parazit i qelizave humane dhe nuk ėshtė i aftė tė riprodhohet jashtė organizmit tė infektuar”. Pėr t’u shumėfishuar, nė fakt, Hiv futet nė njė qelizė, vetėm njė limfocit tė gjakut dhe e ‘zhvesh’ nga burimet e saj ushqyese dhe energjetike pėr tė dyfishuar gjenomin e vet dhe pėr tė ndėrtuar virone tė reja. “Brenda kėsaj qelize tė infektuar virusi merr kontrollin e shumė enzimave qelizore, ‘duke i detyruar’ tė punojnė pėr prodhimin e pjesėzave virale. Njė nga kėto enzima ėshtė proteina DDX3, qė lehtėson fluksin e informacionit gjenetik mes bėrthamės, ku ruhet informacioni dhe citoplazmės, ku pėrkthehet nė proteina tė reja”. Shkencėtarėt kanė pėrdorur teknika kompjuterike pėr ndėrtimin e njė molekule pr proteinėn DDX3, e cila bllokon veprimin e saj, duke ndėrprerė formimin viral tė HIV, pa dėmtuar qelizat e shėndosha”. Sipas ekspertėve, kjo hap shpresa shumė tė mėdha pėr kura efikase kundėr AIDS.

Hidhe cigaren



Nė qoftė se e lė duhanin, largon infarktin dhe iktusin, mbron mushkėritė, rrit aktivitetin seksual, ke mė pak rrudha. Nė qoftė se nuk ia del dot vetė, lexoji mė poshtė metodat mė efikase. Nė pritje tė ilaēeve te reja dhe tė njė vaksine antinikotine.

Pos nikotinės dhe katranit, njė njė cigare gjenden madje edhe 4000 kimikalie tė ndryshme, nga tė cilat 200 sosh kanė cilėsi toksike, kurse 43 kanė cilėsi kancerogjene, ndėrkaq tė gjitha kėto nėpėrmjet pirjes sė duhanit hyjnė nė secilėn qelizė tė organizmit.

Sipas disa hulumtimeve, pos nikotinės, katranit, hekurit, aluminit dhe zinkut, nėpėrmjet pirjes sė duhanit nė organizmin e njeriut hyjnė kimikaliet tė cilat mund t'i gjejmė nė mjetet pėr pastrimin e dyshemeve, bakterieve, nė karburante tė anijeve kozmike (metan), nė helm pėr minj (arsen), nė gaz pėr shkrepsa (butan), dioksid tė karbonit, e madje edhe disa elemente tė gazit qė shfrytėzohen nė komorat pėr ekzekutim.

Substanca kryesore psikoaktive e duhanit ėshtė nikotina, alkaloid i cili ngrit tensionin e gjakut dhe shpejton punėn e zemrės, andaj shkakton varėsi tė rėndė fizike. Gjysmėkoha e matabolizimit tė nikotinės ėshtė dy orė, pas sė cilės kohė sasia e nikotinės nė gjak bjen dhe paraqitet nevoja pėr ndezjen e cigares tjetėr.
Disa nga sėmundjet e mundshme janė ndezja e traktit tė frymėmarrjes, bronkitisi kronik, emfizema, kanceri nė mushkėri, infarkti, ērregullimet e qarkullimit tė gjakut, sėmundjet e dhėmbėve, pika nė tru, keqėsimi i tė pamit dhe tė tė dėgjuarit, madje edhe verbimi te personat e moshės 65 vjeē.

Cigaret mund tė zvogėlojnė efektin e barnave dhe fuqinė seksuale, mund tė keqėsojnė tretjen e ushqimit dhe tė shpejtojnė plakjen, ndėrkaq prija e duhanit lidhet edhe me gėrhitjen, vėshtirėsimin e frymėmarrjes gjatė gjumit, pastaj ndikon edhe nė shtimin e qimeve tė trupit te femrat.


"Nuk kam pasur ndonjė herė kaq kollė sa tani qė e kam lėnė duhanin", ėshtė kjo ankesa tipike e ish-duhanxhinjve, tė bindur se ishin mė mirė kur pinin njė paketė cigare nė ditė. Nė fakt kolla dhe gėlbaza shfaqen shpesh dhe nė mėnyrė insistuese tek ata qė e kanė lėnė duhanin. Por kjo ėshtė njė shenjė e mirė, sepse vjen ngaqė pushi qė vesh pjesėn e brendshme tė bronkeve fillon tė funksionojė, ndėrkohė qė mė parė ishte paralizuar nga duhani dhe nė kėtė moment nxjerrin gėlbazen e depozituar nė bronke.

Femrat, sipas disa studimeve, posaēėrisht rrezikohen nga pirja e duhanit - mė lehtė sėmuren nga kanceri nė mushkėri, ndėrsa mė sė vėshtiri mund ta braktisin duhanin.

Pirja e duhanit gjatė shtatzėnėsisė mund tė jetė shumė e rrezikshme pėr shėndetin e fėmijės sesa konsumimi i kokainės; mund tė paraqiten ērregullime tė ndryshme, shtohet rreziku i sėmundjes nga astma si edhe zvogėlimi i peshės sė fėmijės. Vetė shtatzėnat qė pijnė duhan shtojnė rrezikun e sėmundjes nga kanceri nė mitėr dhe nga gjakderdhja vagjinale.

Studimet mė tė reja tregojnė se duhani shkakton edhe rrudhat. Nikotina krijon probleme me kėmbėt, qė me kalimin e kohės mund tė bėhen kronike.
Sipas disa studimeve, nikotina nė sasi tė mėdha vepron nė mėnyrė stimulative dhe euforike sikurse kokaina dhe amfetamina.

Hulumtimet e ndryshme flasin pėr njė sėrė efektesh pozitive tė nikotinės, si p.sh. pėrmirėsimi i koncentrimit dhe tė mbamendjes, ndėrkaq ekzistojnė edhe aktivistėt tė cilat tentojnė tė dėshmojnė sesi tė gjitha tregimet negative pėr duhanin janė produkt i padijes dhe i paranojės, sesi asnjė efekt negativ nė tė vėrtetė nuk ėshtė dėshmuar andaj pirja e duhanit madje zgjat jetėn(!)

Pos terapisė grupore, ekzistojnė edhe disa metoda tė tjera pėr braktisje tė duhanit: flasterėt dhe ēamēakėzėt (pėrmbajnė nikotinė dhe ndihmojnė nė pėrballimin e krizės sė abstinencės), hipnoza, joga, akupunktura dhe psikoterapia, ndėrkaq kėtu bėjnė pjesė edhe spreji nikotinė pėr hundė, tableta nė bazė tė bupropionės (antidepresivė t) dhe injeksionet tė cilat do tė nxirren nė tregun botėror.


Tė gjitha dobitė pėr ata qė e lėnė duhanin

T'i thuash lamtumirė cigares, ėshtė pa dyshim e vėshtirė. Sepse nikotina ėshtė njė substancė qė krijon varėsi, me tepėr se drogat dhe shkakton simptoma abstinence edhe tė forta: vėshtirėsi pėrqendrimi, irritueshmėri, depresion, ankth, pagjumėsi.

Pas dy orėsh
Nikotina e cigares fillon tė eliminohet nga trupi nėpėrmjet urinės.

Pas 12 orėsh Monoksidi i karbonit zhduket nga organizmi, kėshtu qė gjaku ėshtė nė gjendje tė ēojė mė me efikasitet oksigjen nė inde.

Pas njė jave
Tė gjitha shqisat, e nė mėnyrė tė veēantė, ajo e shijes, bėhen mė tė mprehta. Fryma pėrmirėsohet, dhėmbėt e flokėt janė mė tė pastėr. Edhe lėkura ka njė ngjyrė mė roze. Zhduken simptomat e abstinencės.

Pas njė muaji Epiteli me push i rrugėve tė frymėmarrjes, i dėmtuar nga duhani, riformohet dhe kėlbaza hiqet nga bronket. Bie rreziku i infeksionit tė rrugėve tė frymėmarrjes.

Pas njė viti Rreziku i patologjive kardiovaskulare, d.m.th infarktit apo iktusit, bie nė mėnyrė tė ndjeshme.

Pas 6/7 vjetėsh
Rreziku i zhvillimit tė njė tumori nė mushkėri nuk rritet dhe pas disa vjetėsh mund tė arrijė afėrsisht nė nivelin e njė njeriu qė nuk ka pirė kurrė duhan.

Caji jeshil lufton leucemine

Nje grup shkencetaresh kane zbuluar vetine kuruese te cajit jeshil ndaj leucemise ne fazen fillestare.

Epigalotekina eshte nje substance shume e rendesishme per te luftuar semundjen dhe ajo gjendet pikerisht tek caji jeshil. Studimi i publikuar ne "Journal of Clinical Oncology" udhehiqet nga hematologu Neil Kay. Sipas tij, kjo substance i shkaterron qelizat kancerogjene in vitro por edhe tek kafshet.

Gjate eksperimentimit tek 33 paciente, u dol ne perfundimin se dy doza ne dite nga 2000 mg jane te mjaftueshme per te luftuar semundjen.

LLC eshte nje prej formave me te zakonshme te leucemise dhe per ta luftuar jane bere shume pak hapa perpara. Kjo kure nuk sherben per ta zhdukur semundjen por per te monitoruar zhvillimin e saj.

Tumori shkakton depresion


Te gjithe personat qe vuajne nga tumori,shpesh bien ne depresion.

Ketu nuk behet fjale vetem per pasoja qe lidhen me efektet qe sjell kimioterapia apo frika ndaj vdekjes. Kerkuesit e Universitetit te Cikagos kane zbuluar se zhvillimi i nje tumori percakton ndryshime ne pjesen gjenetike te trurit, qe eshte pergjegjese e rregullimit te emocioneve.

Studiuesit kane pare nje rritje te citoksines,substance e prodhuar nga sistemi imunitar te cilen studime te ndryshme e kane percaktuar si pergjegjese te shkaktimit te depresionit.

Ne praktike, tumoret prodhojne substanca kimike te cilat jane ne gjendje te pasojne ndryshime negative te humorit. Ky studim gjendet i publikuar tek Kerkimet e Akademise Kombetare te Shkencave (PNAS).

I do not care