Kėshilla Shendetsore

Magnezi rregullon nivelin e yndyrės nė gjak



Studimet nė tė cilat kanė marrė pjesė 16 meshkuj tė
shėndoshė kanė sjellė lajme tė reja sa i takon konsumimit tė magnezit
nė formė tė suplementėve.


Tė eksperimentuarit kanė konsumuar 30 gram yndyrėra me ose pa 500 mg
magnez. Atyre u janė marrė mostrat e gjakut para dhe njė orė pas
konsumimit tė tyre.

Rezultatet kanė treguar se magnezi ka ulur nivelin e triglicerideve nė
gjak, qė i ka bėrė studiuesit tė arrijnė nė pėrfundim se tabletat me
magnez mund tė inhibojnė absorbimin e yndyrave dhe tė pėrmirėsojnė
gjendjen e lipideve te personat e shėndoshė.

Testosteroni nuk nxit agresivitet


Hormoni mashkullor-testosteroni nuk nxit agresivitet,
tregojnė rezultatet e njė hulumtimi nė lidhje me sjelljen. Dhe nė kėtė
mėnyrė rrėzojnė botėkuptimet e deritanishme, tė cilat fajėsonin kėtė
hormon pėr nxitjen e sjelljes agresive dhe tė dhunshme.



Shkencėtarėt nga Universiteti i Cyrihut kanė pėrcjellė sjelljen e 120
grave, njė pjesė tė tė cilave u ėshtė dhėnė 0.5 miligramė testosteron,
ndėrsa grupi tjetėr ka marrė placebo (hormon tė rrejshėm).

Tė dhėnat e botuara nė revistėn [i]Nature kanė treguar se
femrat tė cilat kishin marrė testosteron, janė treguar mė tė hareshme
dhe mė tė drejta, sesa ato qė kanė marrė placebo.

Ēokollata e zezė e shijshme dhe e shėndetshme



Efektin mė tė mirė nė fakt e ka ēokollata e zezė me njė pėrqindje tė
lartė tė kakaos nė pėrbėrje, e cila ėshtė e pasur me polifenole dhe
epikatekinė, kjo e fundit njė lloj antioksiduesi me efekte pozitive nė
sistemin kardiovaskular.

Hulumtimi i fundit ka treguar se konsumimi i pėrditshėm i ēokollatės sė
zezė, e cila pėrmban 860 mg polifenole dhe 58 mg epikatekinė, ēon nė
reduktime tė dukshme (deri nė 20%) tė ADN-sė sė dėmtuar nė qelizat e
sistemit imun, edhe atė pas vetėm dy orėsh pas konsumimit.

Duke marrė parasysh se dėmtimet e kėtyre qelizave tė sistemit imun mund
tė ēojnė nė krijimin e shtesave nė arterie, duket se ndryshe nga ajo qė
ėshtė menduar ēokollata vepron krejtėsisht pozitivisht: duke mbrojtur
ADN-nė nga dėmtimet oksiduese, ajo pengon ndryshimet ateroskelerotike,
rritjen e presionit tė gjakut dhe me kėtė edhe paraqitjen e sėmundjeve
tė lidhura me ta.

Mungesa e vitaminės D dhe sėmundjet e mėlēisė


Studimet e fundit nė tė cilat kanė marrė pjesė 118
pacientė me sėmundje kronike tė mėlēisė, kanė vėrejtur njė mungesė tė
lartė tė vitaminės D te tė sėmurit.



Mungesa e vitaminės D kishte ndryshuar nga e lehtė deri nė shumė e
shprehur, ndėrsa niveli i ulėt mė serioz i kėsaj vitaminės ishte
vėrejtur te femrat me prejardhje afro-amerikane me cirrozė tė mėlēisė.

Bazuar nė kėtė, autorėt e studimit mendojnė se pacientėt tė cilėt
vuajnė nga sėmundjet e mėlēisė duhet tė marrin sasi shtesė tė vitaminės
D nė formė tė ushqimeve tė pasura me kėtė vitaminė ose suplementeve
(tabletave me vitaminė D).

Ushqimi qė mbron nga kanceri i gjirit


Njė studim i ri nė tė cilin janė pėrfshirė 65.000 femra
nė menopauzė, zbulon se ushqimi i pasur me pemė dhe perime, peshk, vaj
ulliri dhe vaj luledielli (ushqimi mesdhetar)- zvogėlon dukshėm
rrezikun e paraqitjes sė kancerit tė gjirit.

Pėrkundrazi, ushqimi i cili ka pėr bazė mishin, patatet, orizin, vezėt,
‘ushqimi i shpejtė’ dhe alkooli- nxisin paraqitjen e karcinomės sė
gjirit.

Revista The American Journal of Epidemiology shkruan se ky ėshtė edhe
njė studim mė shumė qė vėrteton efektin e dobishėm tė ushqimit
mesdhetar mbi shėndetin e pėrgjithshėm trupor, nė kėtė rast te femrat
pas menopauzės.

Ekspertėt e OBSH-sė prezantojnė vlerėsimin e menaxhimit tė gripit


Ministri i Shėndetėsisė, Alush Gashi, mori pjesė nė
prezantimin e ekspertėve tė Organizatės Botėrore tė Shėndetėsisė (OBSh)
Dr. Brian Marsh, specialist nė kujdesin intensiv dhe Andreė Kennedy,
bio-inxhinier, pas analizės treditore tė qasjes dhe veprimeve tė
punonjėsve shėndetėsorė tė vendit tonė gjatė menaxhimit klinik tė
pacientėve me Gripin A/H1N1.



Gjatė qėndrimit tė tyre nė Kosovė, ekspertėt e OBSH-sė me personelin
shėndetėsor kosovar nė objektet e pėrzgjedhura tė kujdesit shėndetėsor,
nė QKUK dhe nė Spitalin Rajonal tė Pejės dhe Gjakovės kanė analizuar
dhe diskutuar pėr qasjen klinike ndaj rasteve tė gripit A/H1N1, duke
dhėnė udhėzime dhe rekomandime lidhur me menaxhimin klinik tė tyre,
pėrfshirė edhe menaxhimin nė njėsitė e kujdesit intensiv, pėrdorimin e
antiviralėve, oksigjeno-terapisė, pėrdorimin e lėngjeve, sedativėve,
antibiotikėve, etj.

Njė nga vėshtirėsitė kryesore gjatė ekspozesė ishte lajmėrimi i vonshėm
i rasteve (zonat rurale), mungesė e servisimit tė pajisjeve tė caktuara
dhe respiratorėve si dhe higjiena pėr pacientėt veē e veē.

Dr. Marsh ka vlerėsuar lartė zbatimin me pėrpikėri tė udhėzimeve mbi
trajtimin klinik tė dhėna nga OBSH duke sugjeruar edhe ratifikimin e
udhėzuesve klinik shtesė. Nė veēanti kėta ekspertė kanė lavdėruar
profesionalizmin dhe pėrkushtimin e tė gjithė punėtorėve shėndetėsorė,
kudo qė kanė zhvilluar vizita.

Ministri Gashi i ka falėnderuar ekspertėt e OBSH-sė pėr gatishmėrinė e
tyre qė tė vijnė nė Kosovė pėr tė analizuar aspektet lidhur me
politikėn e menaxhimit klinik dhe udhėzimeve teknike rreth rasteve tė
gripit A/H1N1 nė Kosovė duke thėnė se kjo paraqitje ėshtė mbresėlėnėse
pėr shumė aspekte duke garantuar se tė gjitha vėrejtjet dhe sugjerimet
e dhėna nė kėtė raport do tė implementohen.

Raporti i ekspertėve tė OBSH-sė, do tė shqyrtohet nė detaje nga
institucionet tona duke pėrmirėsuar kapacitetin nė rritje nė nivelin
spitalor, konform pėrvojave nga vendet tjera..


Edited by LEONORADURRESI - 13/10/2011, 00:31

Kafeja dhe ēaji parandalojnė diabetin?


Personat tė cilėt rregullisht pinė kafe ose ēaj kanė
rrezik mė tė vogėl qė tė sėmuren nga diabeti tip 2- tregojnė rezultatet
e shkencėtarėve australianė nga Universiteti i Sydneyt.



Autorėt e studimit tė botuar nė revistėn Archives of Internal Medicine,
thonė se efekti mbrojtės nuk bazohet te kafeina, duke qenė se kafeja pa
kafeinė kishte pasur efekt edhe mė tė fortė nė parandalimin e diabetit
tip 2.

Sipas tyre, faktorė kryesorė mbrojtės janė antioksiduesit e pranishėm nė kėto pije.

Tė dhėnat e studimit janė tė bazuara nė analizimin e 18 studimeve ku janė pėrfshirė 500.000 pjesėmarrės..

Identifikohet kodi gjenetik i kancerit tė lėkurės dhe mushkėrive


Shkencėtarėt thonė se kanė arritur tė identifikojnė nė
tėrėsi kodin gjenetik tė dy nga format mė tė shpeshta tė kancerit- atij
tė lėkurės dhe tė mushkėrive.



Ky rezultat mund tė shėnojė kthesė nė tė kuptuarit e kėtyre sėmundjeve,
tė detektimit tė hershėm dhe shėrimit tė tyre, thonė ata.

Hulumtuesit britanikė thonė se kėto informacione mund tė ēojnė drejt
njė kthese tė madhe sa i pėrket parandalimit, duke pėrcaktuar se cilėt
faktorė shkaktojnė sėmundjen, dhe kėshtu mund tė zhvillojnė mėnyra pėr
shėrimin e atyre qė vuajnė nga kėto sėmundje.

Megjithatė, ekspertėt thonė se do tė duhen disa vite derisa tė prodhohen barnat e reja kundėr kancerit

Rrezik infeksionesh nė qendrat e kujdesit intensiv


Qėndrimi nė spital nėn kujdes intensiv mund tė jetė dy
here i rrezikshėm. Njė studim ku u pėrfshinė mė shumė se 1.000 spitale
nga mbarė bota tregon se rreth 15 pėr qind e pacientėve nė kujdes
intensiv marrin infeksione qė shtojnė rrezikun e tyre pėr tė vdekur.


Vetėm personat qė janė shumė tė sėmurė pranohen nė qendrat e kujdesit
intensiv. Ata janė pacientė, sistemet imune tė cilėve mund tė jenė tė
brishtė, ose pacientė qė mund tė jenė nė prag tė vdekjes. Studimi
vėzhgoi brenda njė dite tė vetme mė shumė se 1.200 qendra tė kujdesit
intensiv nė 75 vende tė botės.

Doktori John Marshall i universitetit tė Torontos thotė se pėrveē
rrezikut tė sėmundjes qė i bėn pacientėt tė mbahen nė qendrat e
kujdesit intensiv, kur shtrohen aty, ky rrezik rritet 50 pėr qind pėr
shkak tė infeksioneve qė mund tė marrin.

Marshall ėshtė njė prej autorėve tė studimit. Ai dhe kolegėt e tij vunė
re se mė shumė se gjysma e 14 mijė pacientėve nė studim u prekėn nga
infeksione ndėrsa mbaheshin nė pavijone tė kujdesit intensiv. Tė dhėnat
tregojnė se rreziku i vdekjes pėr kėta pacientė u shtua 50 pėr qind,
vetėm pėr shkak tė infeksionit tė marrė.

Marshall thotė se 60 pėr qind tė infeksioneve ishin nė mushkėri dhe
rrugėt e frymėmarrjes, 20 pėr qind ishin infeksione nė zorrė e stomak
dhe rreth 15 pėr qind ishin infeksione nė kanalin urinar".

Por dy rezultatet e tjera tė rėndėsishme dolėn nga ky studim; pacientėt
tė cilėt qėndruan shtatė ditėt nė qendrat e kujdesit intensiv kishin tė
ngjarė tė infektoheshin mė shumė; dhe pacientėt nė vendet nė zhvillim
ishin mė nė rrezik tė prekeshin nga kėto infektime, nė krahasim me
pacientėt nė vendet e zhvilluara.

Autorėt e studimit shpresojnė se kėto rezultate do tė ndikojnė nė
parandalimin e infeksioneve dhe menaxhimin mė tė mirė tė qendrave tė
kujdesit intensiv.

Acidet omega-3-yndyrore dhe diabeti


Njė numėr i madh studimesh kanė treguar se ndryshimet e vogla ushqyese mund tė zvogėlojnė dukshėm rrezikun nga diabeti.



Kėshtu, njė studim i kohėve tė fundit, bėn lidhsgmėrinė ndėrmjet
nivelit tė lartė tė acideve omega-3-yndyrore nė plazmė dhe pėrmirėsimin
e ndjeshmėrisė ndaj insulinės, te personat e sėmurė nga diabeti tip 2.

Nė
studimin e botuar nė revistėn Nutrition and Food Research, janė
analizuar 180 pacientė me diabet tip 2 dhe 180 pjesėmarrės tė shėndoshė.


Shkencėtarėt sugjerojnė qė acidet omega-3-yndyrore mund t’i shtohen
listės sė ushqimeve, tė cilat mbrojnė nga kjo sėmundje kronike..
BeLti
Stafi WebMaster

Koenzimė Q10 pėr tė mbipeshėt


Konsumimi i koenzimės Q10 nė sasi shtesė mund tė
parandalojė ose ngadalėsojė zhvillimin e mėlēisė yndyrore qė shkaktohet
nga obeziteti (mbipesha), tregojnė studimet mė tė fundit.



Nė fakt studimet tė cilat janė bėrė nė minj, tė cilėt kanė konsumuar
ushqim tė pasur me yndyra dhe fruktozė krahas sasive shtesė tė
koenzimės Q10, kanė treguar se ata kanė pasur nivel mė tė ulėt tė
markerėve tė ndezjes dhe markerėve tė stresit metabolik nė mėlēinė e
tyre, krahasuar me minjtė tė cilėt kanė ngrėnė vetėm ushqim yndyror.

Kjo ėshtė edhe njė nė listėn e studimeve tė cilėt dėshmojnė ndikimin
pozitiv nė organizėm tė koenzimės Q10. Deri tash kjo substancė ėshtė
treguar efektive te personat tė cilėt kanė pasur sulme nė zemėr ose
vuajnė nga hipertensioni.

Seleni pėr zorrė tė shėndetshme


Lėndėt shtesė tė cilat kanė selen nė pėrbėrje pengojnė
krijimin e polipeve (krijimeve adenomatoze) nė zorrėn e trashė, bėjnė
tė ditur shkencėtarėt nga Instituti Kombėtar pėr Hulumtime nė Genoa tė
Italisė.



Nė njė studim tė fundit kanė marrė pjesė mė shumė se 400 persona tė
eksperimentuar, tė cilėt tashmė kishin pasur largim tė polipit tė
zorrės. Atyre mė pas u ėshtė dhėnė sasi shtesė ditore e ushqimit tė
pasur me selen (200 mcg), zink (30 mg) dhe vitaminat A (6000 IU), C
(180 mg) dhe E (30 mg).

Rezultatet kanė treguar se ndryshe nga grupi qė ka marrė placebo
(substancė pa efekt), nė 40% tė pacientėve qė kanė konsumuar selen
numri i personave tė cilėt pėrsėri kanė fituar polip tė zorrės ka qenė
mė i ulėt.

Polipet e zorrėve (formacione adenomatoze) janė krijime me potencial
kancerogjen, madje 70-80% e karcinomave kolorektale rrjedhin pikėrisht
nga adenomat, prandaj edhe ėshtė e rėndėsishme qė ata tė parandalohen

Sėmundjet e gjirit


Gjinjtė janė gjėndra
qumėshti, ēifte, tė vendosura nė muskujt e kraharorit nė mes tė brinjės
sė tretė dhe tė gjashtė. Deri nė moshėn 8-10 vjeēare zhvillimi i tyre
ėshtė i njėjtė si te djemtė ashtu edhe te vajzat.Dr. Selami Sylejmani, dr.sci
gjinekolog, ultrasonist

Pas moshės 8-10 vjeēare, pėr shkak tė veprimit tė hormoneve, tė
cilat prodhohen nė vezore, te femrat vazhdojnė dhe zhvillohen ndėrsa te
meshkujt pushojnė sė zhvilluari. Zhvillimi i tyre ėshtė nėn veprimin e
hormoneve seksuale (estrogjeneve dhe progesteronit). Nė gjinj
vazhdimisht kanė veprim hormonet seksuale pėr ēka edhe madhėsia, fryrja
dhe konsistenca e tyre ndryshon gjatė fazave tė ciklit
menstrual.Madhėsia, forma dhe pozita e tyre varet nga raca,
konstitucioni, veprimi hormonal dhe faktorėt trashėgues. Gjinjtė tepėr
tė mėdhenj, hipertrofik- mund tė arrijnė peshė nga 5-10 kg e mė shumė.
Mund tė jetė i rritur vetėm njėri gji, por zakonisht janė tė dyja. Te
disa gra kjo ndodh pas dhėnies gji pėr njė periudhė tė gjatė dhe shumė
lindjeve tė cilat shkaktojnė lėshimin-ptozėn e tyre.



Gjinjtė janė gjėndra qumėshti dhe ky ėshtė funksioni fiziologjik dhe
kryesor i tyre. Mirėpo, pos kėtij funksioni, ato paraqesin njė ndryshim
anatomik qė e karakterizon bukurinė e femrės. Si ēdo organ i organizmit
tė njeriut qė mund t'i nėnshtrohet proceseve patologjike, edhe gjinjtė
e kanė kėtė mundėsi. Sėmundjet e gjinjve ndahen nė: sėmundje
inflamatore (pezmatime) dhe procese tumoroze.
Ēka janė sėmundjet inflamatore ose pezmatimet dhe cilat janė shenjat e pezmatimit tė gjinjve?
Procesi i inflamacionit (pezmatimit) mund ta pėrfshijė tėrė indin e
gjirit (mastitis) ose thelbin e gjirit (thelitis). Nė mbi 90% tė
rasteve shkaktarėt e infeksionit vijnė nga jashtė, sidomos gjatė
periudhės sė lehonisė. Shkaktar mė tė shpeshtė janė: stafilokoket dhe
streptokokėt. Kėto pezmatime paraqiten nė fund tė javės sė parė tė
lehonisė. Shkaktarėt e infeksioneve futen nga jashtė nėpėrmes ragadeve
(ēarjeve) pėr shkak tė higjienės jo tė duhur tė gjinjve. Shenjė e parė
ėshtė dhembja e lokalizuar nė gjirin tė cilin e ka kapluar inflamacioni
dhe atė nė vendin ku ndodhet ky pezmatim. Mė vonė pos dhimbjeve,
fillojnė tė paraqiten edhe shenjat tjera lokale tė inflamacionit si:
skuqja e gjirit, tėrheqje e lėkurės sė vendit tė inflamuar dhe ėnjtje.
Nėse nuk fillohet mjekimi menjėherė, pezmatimi avancon dhe kalon nė
proces belbėzues ose absces. Nga shenjat e pėrgjithshme lehona ka
ethe-temperaturė tė lartė dhe gjendje tė pėrgjithshme tė rėndė.
Ēka duhet tė bėjė lehona e cila ka pezmatim dhe a duhet t'i jepet fėmijės gji gjatė kėsaj gjendjeje?
Qė nė fillim duhet t'i paraqitet mjekut mė tė afėrt, i cili do t'i
pėrshkruajė barėrat pėrkatėse. Derisa tė mos ėshtė paraqitur te mjeku,
ajo mund tė pėrdorė fasha tė ftohta dhe ndonjė bar simptopatik (pėr
temperaturė dhe dhimbje), pastaj mjeku i pėrshkruan terapinė pėrkatėse
me antibiotikė. Nėse ka ardhur deri te formimi i qelbit (absces)
atėherė duhet tė bėhet njė prerje dhe tė largohet qelbi, por pėr kėtė
vendos mjeku pėrkatės. Nuk mund t'i jepet gji foshnjės gjatė nė kėtė
gjendje por laktacioni (mos humbja e qumėshtit) mbahet duke e mjelė
gjirin deri sa ai tė mjekohet e pastaj mund tė vazhdohet me dhėnien gji
edhe me gjirin qė ka qenė i sėmurė.



Si tė parandalohen proceset inflamatore ose pezmatuese?
Duhet t'i kushtohet rėndėsi higjienės sė gjinjve nė pėrgjithėsi dhe
nė periudhėn e laktacionit (dhėnies gji) nė veēanti, tė mos futen mjete
tė ndryshme nė gji ose para tė pastrohen duart para dhėnies gji
fėmijės. Mundėsisht, thithat tė pastrohen para dhe pas dhėnies gji
foshnjės. Nė rastet me ragade (ēarje) mirė ėshtė qė pas dhėnies gji
thithat tė lyhen me njė yndyrė me antibiotikė psh. Hidrokortizon,
Bivacyn, Stanicid etj. Nėse lehona ka shumė qumėsht dhe foshnja nuk
mund ta thithė gjithė sasinė atėherė duhet qė pjesa e mbetur duhet
mjelė dhe tė largohet.
Ēka ėshtė Mastopatia dhe me ēka manifestohet kjo sėmundje?
Kjo ėshtė njė sėmundje e gjinjve e cila ka shumė emra si: fibrosa
cystica, masthopathia chronica, adenosis, fibroadenomatosis etj.
Manifestohet me njė hiperplazion (rritje) tė gjinjve, e cila mund tė
pėrcillet me formimin ose jo tė cisteve nė parenkimin e gjinjve. Nuk
ėshtė sėmundje malinje. Kjo ėshtė sėmundje kronike dhe gati 50% e
femrave vuajnė nga kjo patologji. Paraqitet te femrat e martuara dhe tė
pamartuara prej fėmijėrisė e deri nė pleqėri. Mė e shpeshtė ėshtė nga
mosha 20 deri nė fillim tė viteve 60-ta tė jetės sė femrės.Sėmundja
manifestohet me dhembje dhe fryrje nė njėrėn ose nė tė dy gjinjtė.
Ankesat janė tė lidhura me ciklin menstrual dhe zakonisht paraqiten
disa ditė para menstruacioneve ose gjatė gjakderdhjeve menstruale. Nė
disa raste edhe gjatė ovulacionit. Kur fillojnė menstruacionet,
pengesat shpejt pushojnė e ndodh tė vazhdojnė deri tė kryhen
menstruacionet. Gratė vetė palpojnė (prekin) formacione-nyje tė forta
sidomos nė 1/4 e jashtme tė gjinjve. Mendohet se shkaktohet nėn
veprimin e estrogjeneve (hormone seksuale femėrore).
Si mjekohet kjo sėmundje dhe a mund tė kalon nė sėmundje serioze malinje?
Mjekim specifik nuk ka. Jepet terapi simptomatike. Mendohet se
dhėnia e preparateve me progesteron ka veprim tė mirė. Kohėt e fundit
nga studimet qė janė bėrė ėshtė ardhur nė pėrfundim se disa lloje
ushqimesh si pėrdorimi i tepėrt i kafesė, ēajit tė rusit ose Indisė,
ēokollatės si dhe streset, luajnė rol me rėndėsi nė paraqitjen
gjegjėsisht mosparaqitjen e kėsaj sėmundje. Duhet pasur kujdes nga se
afėr 6% tė kėtyre grave me kėtė patologji mund tė kalojė nė kancer si
dhe kujdesi i kėsaj moshe (40-60 vj) nga se nė kėtė moshė paraqitet mė
sė shpeshti kanceri i gjinjve.
A janė tė shpeshtė tumoret e gjinjve te femrat dhe a duhet tė mjekohen tumoret beninjė dhe si?
Njė femėr, ndėr 5 gra preket nga njė tumor i gjinjve, prej tė cilėve
2/3 e rasteve janė beninje. Duhet tė mjekohen patjetėr nėse
diagnostikohen ndonjė formė e tyre si formacionet cistike, ato duhet tė
operohen ngase nė tė kundėrtėn mund tė kalojnė nė tumor malinjė.
Po tumoret malinjė a janė tė shpeshtė te femrat?
Nga tė gjitha sėmundjet malinje (ose me zė tė keq) te femrat, sė
bashku me kancerin e qafės sė mitrės kanceri i gjinjve ėshtė ndėr mė tė
shpeshtit. Statistikat ndryshojnė nga vendi nė vend. Gjatė jetės, 2-3%
tė grave sėmuren nga kanceri i gjirit. Nga tė gjitha sėmundjet malinje
20-25% tė tyre i takon kancerit tė gjirit, ndėrsa nga numri i vdekjeve
nga sėmundjet malinje deri nė 20% tė grave vdesin nga kanceri i gjirit.
Sipas tė dhėnave mė tė reja, afėr 6% e popullatės sė femrave janė tė
pėrfshira nga kjo sėmundje si dhe me njė tendencė rritjeje edhe nė 1%
brenda vitit. Mirėpo kjo sėmundje sot falė mundėsive diagnostikuese,
disiplinės dhe edukatės shėndetėsore tė vetė grave mund te zbulohet
shume herėt.


Nė cilėn moshė mund tė sėmuret femra nga kanceri i gjirit si dhe a mund tė sėmuren edhe meshkujt nga kjo sėmundje?
Nga kanceri i gjirit femra mund tė sėmuret nga rinia e hershme e
deri nė fund tė jetės sė saj. Mosha mė e shpeshtė kur sėmuren femrat
ėshtė nga mosha 40 deri nė moshėn 75 vjeēare. Sėmurėn edhe meshkujt,
por sėmundja te burrat ėshtė mjaft e rrallė. Marrėdhėniet e paraqitjes
sė kancerit tė gjirit tė burrat dhe gratė ėshtė 99:1 nė favor tė grave.
A dihet shkaktari i paraqitjes sė kėsaj sėmundje
vdekjeprurėse dhe cilėt janė faktorėt tė cilėt e ndihmojnė paraqitjen e
kėsaj sėmundjeje?
Etologjia (shkaku) e sėmundjes nuk dihet. Mirėpo ka mjaft studime qė
flasin pėr disa faktorė tė cilėt e favorizojnė si dhe disa tė tjerė tė
cilėt e mbrojnė femrėn nga paraqitja e kėsaj sėmundje tė rrezikshme.
Faktorė kyēė janė hormonet seksuale tė vezoreve sidomos estrogjenet.
Kėshtu femrat tė cilat nuk kanė lindur ose kanė pak lindje janė tė
favorizuara nė paraqitjen e kėsaj sėmundjeje. Sėmundja mė e shpeshtė
ėshtė te ato gra tė cilat menopauza (menstruacioni i fundit) ėshtė e
vonshme dhe gratė, tė cilat kanė gjakderdhje tė rregullta menstruale
deri pas moshės 55 vjeēare, sėmuren nga kanceri i gjirit 2 herė mė
shpesh se te ato, tė cilat menstruacionet u pushojnė para moshės 45
vjeēe. Mėnyra e ushqyeshmėrisė, sidomos ushqimi i pasur me yndyra, dhe
gratė me peshė tė shtuar (majme) sėmuren mė shpesh nga kanceri i gjirit
se femrat me peshė normale. Edhe femrat, tė cilat ngelin shtatzėnė pėr
herė tė parė pas moshės 30 vjeēare, mė shumė mund tė paraqitet kjo
sėmundje se te ato qė fare nuk kanė lindur dhe ky rrezik vjen duke u
rritur sa mė nė moshė tė shtyrė tė jetė shtatzėnia a parė. Disa studime
flasin se edhe abortet e shpeshta rrisin rrezikun e paraqitjes sė kėsaj
sėmundjeje.
Po duhani a ka ndikim nė paraqitjen e kancerit tė gjirit?
Kohėt e fundit nė Amerikė ėshtė shpallė njė studim pėr kancerin e
gjirit dhe duhanin. Nga ky studim ėshtė ardhur nė pėrfundim se gratė,
tė cilat pinė duhan aftėsia mbrojtėse e njė gjeni, i cili ka ndikim nė
paraqitjen e kancerit tė gjirit, ulet. Ky gjen, te popujt evropianė
haset nė mbi 50%. Janė tė rrezikuara sidomos, ato femra qė fillojnė tė
pinė duhan herėt, si dhe ato, tė cilat pinė mė shumė se njė pako brenda
ditės.



A ka faktorė tė cilėt e mbrojnė gruan nga paraqitja e kancerit tė gjirit, cilėt janė?
Rrezik mė tė vogėl tė paraqitjes sė kancerit sė gjirit kanė ato
femra tė cilave u janė larguar vezoret para moshės 40 vjeēare. Rrezik
mė tė vogėl nga paraqitja e kancerit t ė gjirit te femrat janė edhe
menstruacionet e rralla pėr shkak tė shtatzėnive, dhėnies gji njė kohė
tė gjatė si dhe te ato femra, tė cilat ngelin pa menstruacione herėt.
Edhe shtatzėnitė e shpeshta e zvogėlojnė rrezikun nga paraqitja e
kancerit tė gjirit te femrat. Ka edhe disa tė dhėna se shtatzėnia para
moshės 25 vjeēe e zvogėlon mundėsinė e paraqitjes sė kancerit tė
gjirit. Gratė, tė cilat kanė lindur para moshės 18 vjeēare kanė vetėm
1/3 e rrezikut pėr tu sėmurė nga kjo sėmundje, nė krahasim me gratė, tė
cilat pėr herė tė parė kanė lindur pas moshės 35 vjeēare.
A ėshtė kancerit i gjirit sėmundje ngjitėse apo trashėguese?
Jo, dhe nuk ka frikė se kjo sėmundje mund t'i ngjitet personave tė
cilėt e rrethojnė ose kujdesen pėr tė sėmurėn. Nuk mund tė thuhet me
siguri se a ėshtė sėmundja trashėguese apo jo. Mirėpo, ka tė dhėna se
sėmundja ėshtė paraqitur te disa gjenerata tė gruas sė sėmurė si
gjyshja, nėna, e bija, motra. Incidenca e paraqitjes sė kancerit tė
gjirit ėshtė 2-3 herė mė e shpeshtė te gratė tė cilat nė familje
(gjyshja, nėna, motra) kanė pasur tė sėmurė me kancer tė gjirit, nė
krahasim me ato gra, tė cilat nė anamnezėn familjare nuk kanė pasur tė
sėmurė me kėtė sėmundje.
Cilat janė shenjat e paraqitjes sė kancerit tė gjirit?
Faza e fillimit tė paraqitjes sė kancerit tė gjirit nuk ka ndonjė
shenjė karakteristike. Shpesh ndodh qė gruaja vetė tė zbulojė, prek
disa ndryshime nė gjinj nė formė tė formacioneve tė forta nyjesh. Kėto
zbulohen zakonisht gjatė larjes sė trupit. Mirėpo janė bėrė studime
edhe te popujt mė tė ngritur nė kuptim tė edukatės shėndetėsore, dhe se
nga koha e prekjes sė kėtyre ndryshimeve e deri te paraqitja te mjeku
sė paku kalon 7-12 muaj. Sigurisht te populli ynė kjo ėshtė edhe mė e
vonuar pėr shkak tė edukimit shėndetėsor tė pa mjaftuar. Nė fillim kėto
nyje, tė cilat preken janė tė veēuara dhe tė lira por me kalimin e
kohės kėto bashkohen me indin pėr rreth dhe mė nuk janė tė lira. Nė
disa raste hasen ndryshime nė thitha (ato futen brenda) ose paraqitet
skuqje apo trashje e lėkurės sė gjirit. Nė disa raste paraqitet
rrjedhje e lėngut tė pėrzier me gjak nga gjiri.
A pėrhapet sėmundja edhe nė organe tjera?
Nė fillim procesi i kancerit tė gjirit pėrhapet nė tėrė gjirin nė
drejtim tė kraharorit dhe lėkurės ashtu qė lėkura e gjirit merr njė
dukje si lėvorja e portokallit. Sėmundja mund tė pėrhapet edhe me anė
tė limfės dhe gjakut nė organe tjera si: vezore deri nė 30% tė rasteve,
boshtin kurrizor, kocka, mushkėri, mėlēi, tru, etj.
Si caktohet diagnoza e kancerit tė gjirit?
Pėr diagnozė tė kancerit tė gjirit duhet tė merret mirė anamneza, si
ajo familjare edhe ajo personale, tė vėshtrohen gjinjtė, tė
preken-palpohen. Nga analizat duhet tė bėhet: kontrolli me ultratingull
- sonomamografia sidomos te femrat e reja, pastaj mamografia -
kontrolli me rėntgen, analiza citologjike e lėngut qė rrjedh nga gjiri,
analiza citologjike dhe patohistologjike e materialit tė fituar me
gjilpėrė ose me biopsi - operacion me rastin e largimit tė tumorit.


Kur duhet tė bėhen kontrollet me ultratingull dhe me rėntgen ose mamografia?
Mė sė miri ėshtė qė kontrolli me ultratingull - sonomamografia ose
me rėntgen - mamografia duhet tė bėhet nė fazėn e parė tė ciklit
menstrual, pra menjėherė pas menstruacioneve gjegjėsisht nga dita e 4
deri nė ditėn e 10-tė tė ciklit menstrual.
A ka mjekim dhe si janė rezultatet?
Kanceri i gjirit mjekohet. Rezultatet varen nga koha e zbulimit. Nėse zbulohet me kohė, atėherė mjekimi ėshtė i plotė.
Mjekimi kryhet nė institucione tė specializuara dhe atė nė fillim me
rrugė operative duke e larguar tumorin sė bashku me indin pėr rreth
(lumpektomi) ose tėrė gjirin (mastektomi) dhe pastaj mjekimi plotėsohet
duke vazhduar me rrezatim, kemioterapi, terapi hormonale dhe terapi
simptomatike biofosfate..
BeLti
Stafi WebMaster

Kur merr ilaēin e gabuar


Ka efekte anėsore tė dėmshme, por ka edhe pozitive. Viagra pėr shembull...Aspirina anti-infarkt
Acidi acetil-salicilik (aspirina e famshme) ėshtė medikamenti
mė i pėrdorur nė botė. Veprimi i saj i atribuohet aftėsisė pėr tė
bllokuar njė enzimė qė nė trupin njerėzor provokojnė dhembje, ethe dhe
mahisje. Por, vetė aspirina, bllokon edhe kapacitetin e agregacionit tė
piastrinave (qelizat qė mbyllin plagėt, duke bllokuar gjakrrjedhjen)
dhe bėn nė kėtė mėnyrė qė gjaku tė mpikset mė ngadalė: falė kėsaj
vetie, ajo pėrdoret sot me njė dozė mė tė ulėt si ilaē pėr tė
parandaluar iktusin dhe infarktin, dy sėmundje tė shkaktuara pikėrisht
nga formimi nė gjak i grumbujve tė piastrinave, tė ashtuquajtura
tromboza.

Ereksione tė padėshirueshme
Saktėsisht e kundėrta ėshtė ajo qė ndodhi me sildenafilin, mė
i njohur me emrin Viagra, fillimisht i studiuar pėr mjekimin e angina
pectoris (njė lloj sėmundjeje kardiake).Shumė shpejt, pacientėt qė
merrnin kėtė medikament nisen tė sinjalizojnė shfaqjen e disa
ereksioneve tė tejzgjatura tė shoqėruara nga njė shtim i shfrenuar
dėshire seksuale. Pėr pasojė, kėrkuesit shkencorė nuk u lodhėn shumė
pėr ta kthyer molekulen drejt sektorit mė interesant tė aplikimit
kundėr impotencės seksuale mashkullore. Dhe nuk ėshtė e thėnė qė tė
ketė mbaruar kėtu: tani po studiohen cilat mund tė jenė efektet e saj
mbi gruan.
Me prostatė apo pa flokė?
Thuajse gjysma e atyre qė janė mbi 50 vjeē, pėsojnė herėt ose
vonė zmadhimin e bezdisshėm tė njė gjėndre: prostatės. Faji ėshtė i njė
enzime (alfa 5 reductasi) qė e transformon hormonin mashkullor
testosteronin nė dihidrotestosteronin mė tė fuqishėm. Nė kėtė mėnyrė
testosteroni fryn mbulesėn e prostatės...gjithmonė, nėse nuk ndėrhyhet
mė parė. Pėr shembull, me njė molekulė tė quajtur finasterid, e cila ka
pėrveē tė tjerash edhe njė efekt anėsor interesant: ndalon rėnien e
flokėve. Dihidrotestosteroni shpejton nė tė vėrtetė kalimin e flokėve
nė fazėn telogjene, ajo nė tė cilėn floku vdes. Sot, finasteridi ka dy
aplikime: me dozė mė tė madhe (5 mg) kuron hipertrofinė prostatike,
ndėrsa me dozėn mė tė ulėt (1 mg) pėrdoret kundėr rėnies sė flokėve.
Nuk ėshtė hera e parė qė ndodh: vite mė parė u vu re qė nė disa
pacientė qė vuanin nga hipertensioni dhe qė kuroheshin me njė ilaē tė
quajtur minoksidil, flokėt dukej sikur u bubrronin mė shumė. Sot,
minoksidili pėrdoret praktikisht vetėm pėr tė luftuar tullacėrinė.

Krimbat depresivė
Piperazina, ilaē fillimisht i studiuar pėr tė kuruar depresionin,
dėshmoi shumė shpejt (e zbuloi njė farmacist mė 1949) kapacitetin
"anėsor" pėr tė eliminuar parazitėt e zorrėve tė pacientėve me
depresion (nė rast kur shfaqen bashkarisht), duke i paralizuar
plotėsisht. Qė farmakologjia nuk ka ide tė qarta sesi mund tė luftohen
krimbat, kjo u pa edhe nė rastin e levamizolit: njė molekulė e
zhvilluar si antielmintik (pra pėr tė eliminuar parazitė), e cila
provokonte tek pacientėt njė forcim tė qartė tė sistemit imunitar. Sot
levamizoli aplikohet nė terapinė e kancerit nė shtyllėn kurrizore,
pikėrisht falė kėsaj vetie tė tij pėr tė stimuluar njė sistem imunitar
nė krizė.
Kortizon pėr fytyrėn
Pėr ata qė e duan apo qė e urrejnė (duke folur farmakologjisht),
kortizoni ėshtė njė nga molekulat qė kanė bėrė historinė e
farmakologjisė, falė cilėsive tė tij antiinflamacion ose
imunosporesive. Kortizoni mund tė merret me tableta ose me injeksion,
por mund tė aplikohet nė mėnyrė tė lokalizuar, nė formė pomade nė rast
inflamacionesh tė lėkurės. Por nė kėtė rast, ka njė efekt tė ēuditshėm
anėsor: shkakton zbardhje. Ai kontraston nė tė vėrtetė me efektivitet,
sintezėn e melanines, pigmentin natyral qė errėson lėkurėn. Pėr kėtė
efekt anėsor, kortizoni pėrdoret nga njerėz me lėkurė tė zezė, me
qėllim qė t'i ēelin ngjyrėn. Por kjo, pėrveēse ėshtė njė pėrdorim jo
pėr qėllimin e duhur tė substancės, ėshtė edhe relativisht e
rrezikshme: kortizoni ėshtė nė fakt, siē e kemi thėnė, njė
imunosopresiv i fuqishėm, dhe mund ta ēarmatosė lėkurėn nga mbrojtja
ndaj tumorėve, duke u favorizuar madje edhe zhvillimin e tyre

Ushqimi mediteran mbron nga kanceri i lukthit


Shkencėtarėt
vazhdojnė tė zbulojnė gjithnjė e mė shumė efekte tė dobishme tė
ushqimit mediteran. Ndėrsa studimi mė i ri i realizuar nga Instituti i
Katalonisė pėr Onkologji nė Barcelonė, sugjeron se personat tė cilėt i
pėrmbahen mėnyrės mediterane tė tė ushqyerit, janė mė pak tė rrezikuar
qė tė sėmuren nga kanceri i lukthit.



Nė studim janė
shfrytėzuar tė dhėnat e grumbulluara nga dhjetė vende evropiane, ku
janė pėrfshirė 485.000 pjesėmarrės tė moshave ndėrmjet 35 dhe 70 vjeē.
Sipas rezultateve tė botuara nė revistėn American Journal of
Clinical Nutrition, personat tė cilėt konsumojnė ushqim, ku dominojnė
pemėt, perimet, peshku, drithėrat dhe vaji i ullirit (dhe njėherit
konsumojnė sasi mė tė vogėl tė mishit tė kuq dhe produkteve tė
qumėshtit) janė pėr 33% mė pak tė rrezikuar qė tė sėmuren nga kanceri i
lukthit.
Llogaritet se kanceri i lukthit ėshtė njėra nga format e karcinomave qė shkakton vdekshmėri tė lartė nė botė