| Vilajetet Sanxhakėt dhe kazatė
Vilajeti i Shkodrės 1. Sanxhaku i Shkodrės (kazaja e Shkodrės, e Tuzit, e Lezhės, e Pukės, e Mirditės, e Krujės)?.
2. Sanxhaku i Durrėsit (kazaja e Durrėsit, e Kavajės, e Shijakut, e Tiranės).
vilajeti i Kosovės 1. Sanxhaku i Shkupit (kazaja e Shkupit, e Kumanovės, e Kaēanikut, e Shtipit, e Radovishtės, e Koēanės, e Kratovės, e Peēevės, e Egri-Palankės).
2. Sanxhaku i Prizrenit (kazaja e Prizrenit, e Lumės, e Tetovės).
3. Sanxhaku i Pejės (kazaja e Pejės, e Gjakovės, e Gucisė, e Beranės, e Tėrgovishtės).
4. Sanxhaku i Prishtinės (kazaja e Prishtinės, e Mitrovicės, e Vuēiternės (e Vushtrisė), e Gjilanit, e Preshevės).
5. Sanxhaku i Pazarit tė Ri - Novi Pazari (kazaja e Pazarit tė Ri, e Senicės, e Kolashinit, e Akovės, e Novi Varoshit, e Prepoljes).
vilajeti i Manastirit 1. Sanxhaku i Manastirit (kazaja e Manastirit, e Ohrit, e Follorinės, e Kėrēovės, e Pėrlepit).
2. Sanxhaku i Korēės (kazaja e Korēės, e Starovės, e Bilishtit, e Oparit, e Kolonjės, e Kosturit, e Hurupishtit).
3. Sanxhaku i Elbasanit (kazaja e Elbasanit, e Ēermenikės, e Peqinit, e Gramshit).
4. Sanxhaku i Dibrės (kazaja e Dibrės, e Radomirės, e Matit, e Rekės).
5. Sanxhaku i Selfixhesė (kazaja e Selfixhesė, e Kozhanit, e Naseliēit, e Lapsishtit, e Grebenesė, e Kajlarit, e Elasonės).
vilajeti i Janinės 1. Sanxhaku i Janinės (kazaja e Janinės, e Leskovikut, e Konicės, e Filatit, e Ajdonatit, e Mecovės).
2. Sanxhaku i Gjirokastrės (kazaja e Gjirokastrės, e Tepelenės, e Pėrmetit, e Himarės, e Delvinės, e Pogonit).
3. Sanxhaku i Beratit (kazaja e Beratit, e Vlorės, e Myzeqesė, e Mallakastrės, e Skraparit, e Tomorricės).
4. Sanxhaku i Prevezės (kazaja e Prevezės, e Margėllėēit, e Paramithisė, e Lorosit).
Popullsia qė banonte nė territoret e 4 vilajeteve ishte mė 1850, afėrsisht 1 700 000 banorė, kurse mė 1912 rreth 2 354 000 banorė*. Kjo rritje shumė e ngadalshme (40% brenda 60 vjetėve) pėrcaktohej nga niveli ekonomik e shoqėror shumė i prapambetur i vendit, konkretisht nga pėrqindja e lartė e vdekshmėrisė sė fėmijėve, nga epidemitė e shpeshta qė pllakosnin Turqinė, nga mesatarja e ulėt e moshės sė popullsisė dhe nga mėrgimi i dendur qė pushtoi kėto vise pas mesit tė shek. XIX.
Pėr nga numri i banorėve katėr vilajetet kishin dallime tė ndjeshme ndėrmjet tyre. Gjatė dhjetėvjeēarėve tė fundit tė sundimit osman, popullsinė mė tė madhe e kishte vilajeti i Kosovės, i cili kishte nė tė njėjtėn kohė edhe numrin mė tė madh tė popullsisė shqiptare. Pastaj vinin me radhė vilajeti i Manastirit, i Janinės dhe i Shkodrės. Sipas statistikave zyrtare osmane tė vitit 1912 popullsia e tė katėr vilajeteve ishte afėrsisht kjo:
Vilajetet Popullsia Popullsia shqiptare %
vilajeti i Kosovės 909 700 258 900 61,4 %
vilajeti i Manastirit 694 800 375 900 54,1 %
vilajeti i Janinės 559 700 330 800 59,1 %
vilajeti i Shkodrės 190 000 186 500 98,2 %
gjithsej 2 354 200 1 452 100 61,7 %
Sipas pėrllogaritjeve tė pėrafėrta, pėrbėrja etnike e popullsisė sė katėr vilajeteve tė marra bashkėrisht (pa sanxhakun e Selfixhesė) ishte mė 1912:
shqiptarė
..
maqedonė
.
grekė
..
serbė
.
turq
..
vllehė
tė ndryshėm
.. 1 452 100 frymė
317 500
170 000
163 900
130 400
117 400
2 200 61,7 %
13,5 %
7,3 %
6,9 %
5,5 %
5,4 %
0,1 %
2 354 200 frymė 100 %
Raporti i shqiptarėve kundrejt kombėsive tė tjera ndryshonte nga njėri vilajet nė tjetrin. Nė vilajetin e Shkodrės shqiptarėt pėrfaqėsonin 98,2 %, kurse malazezėt 0,6 %, tė tjerėt 2 %. Nė vilajetin e Janinės, kundrejt shqiptarėve qė zinin 59,1 %, grekėt mbulonin 29,4 %, vllehėt 10,4 %, tė tjerėt 1,1 %. Nė vilajetin e Kosovės, ku qe pėrfshirė edhe pjesa lindore e Maqedonisė, me shumė pak banorė shqiptarė (kazatė e Shtipit, tė Radovishtės, tė Koēanės, tė Kratovės, tė Peēevės, tė Kriva-Palankės), shqiptarėt pėrfaqėsonin 61,4 %, kurse serbėt 16,2 %, maqedonėt 13,3 %, turqit 9,1 % (pa sanxhakun e Shkupit, nė vilajetin e Kosovės, shqiptarėt pėrfaqėsonin 79,1 %. Nė vilajetin e Manastirit, pas shqiptarėve qė zinin 54,1 %, vinin maqedonėt 27,3 %, vllehėt 7,4 %, turqit 5,8 %, serbėt 2,1 %, tė tjerė 0,1 %.
Shpėrndarja e popullsisė shqiptare nuk ishte e njėllojtė as nė 16 sanxhakėt e katėr vilajeteve. Nė 11 sanxhakė shqiptarėt pėrbėnin shumicėn dėrrmuese tė popullsisė, nga 62,2 % nė atė tė Prevezės deri nė 98 % nė atė tė Shkodrės. Kėta sanxhakė ishin: i Shkodrės, i Elbasanit, i Durrėsit, i Beratit, i Dibrės, i Pejės, i Prizrenit, i Prishtinės, i Gjirokastrės, i Korēės dhe i Prevezės. Nė katėr sanxhakėt e tjerė, raporti i shqiptarėve me popullsitė e tjera ishte i tillė: nė atė tė Novi Pazarit shqiptarėt pėrbėnin gjysmėn e popullsisė; nė atė tė Shkupit shqiptarėt pėrbėnin shumicėn e popullsisė vetėm nė kazanė e Shkupit dhe nė qytet; nė sanxhakun e Manastirit po ashtu shqiptarėt kishin shumicėn vetėm nė kazanė e qendrės dhe nė qytetin e Manastirit; nė sanxhakun e Janinės shqiptarėt pėrbėnin shumicėn nė pjesėn perėndimore tė tij; nė sanxhakun e Selfixhes shqiptarėt nuk ēonin peshė.
Me kėtė strukturė etnike, katėr vilajetet perėndimore tė Turqisė Evropiane merrnin kėshtu, si bashkėrisht ashtu dhe veēanėrisht, karakterin e vilajeteve shqiptare. Mbi kėtė bazė lindi platforma e rilindėsve, tė cilėt kėrkonin pėrfshirjen e tyre brenda shtetit tė ardhshėm shqiptar. Megjithatė, atdhetarėt pėrparimtarė, duke qenė mė objektivė, pranonin qė brenda kufijve tė Shqipėrisė mund tė mos pėrfshiheshin kaza tė veēanta pa popullsi shqiptare.
|
